Teksas Enerji Kesintisinin Öğrettikleri 

M. Remzi Çelik

 

23 Şubat 2021 tarihinde küresel iklim krizi etkisi ile yaşanan tarihi şiddetli kış fırtınasında Teksas’ta milyonlarca insan elektrik enerjisi kesintisinden etkilendi ve ısınmadan mahrum kaldı.

Amerika Birleşik Devletleri'nin en büyük enerji üreticisi olan Teksas'ta yaşananlarla görüyoruz ki, küresel iklim krizi onu yok sayanlara derslerine devam ediyor. Ancak petrolcüler, fosil yakıt lobileri, doğanın verdiği derslere girmemeye devam ediyor. Neoliberal politikacılar, halkın haberi olmadan özelleştirme yasaları, anlaşmaları, yönetmelikleri yaparak halkın can, maddi kayıplara neden oluyorlar.

Nasıl başladı?

Kuzeyden gelen soğuk havanın ABD nin güneyine hızla inmesiyle ( Jet stream ) Teksas   rekor soğukluğu yaşadı. 
ABD’nin ikinci en kalabalık ve en sıcak eyaletlerinden Teksas bölgesel olarak günlerce elektriksiz kaldı, kesinti özellikle eyaletin güneyindeki Houston gibi şehirlerdeki kesintilerin nüfusun yüzde 60’nı etkiledi. Küresel iklim krizine hazırlık yapılmadığı açıkça görülen süreçte onlarca kişi öldü, Sıcaklık -15,6 C (4 F) altına düştü.

Grid/Ağ  sistemine dahil olmayan TEKSAS ÇEVRE EYALETLERDEN DESTEK ALAMADI 




Hazırlıksızdılar !

Enterkonnekte olmamayı tercih etmiş, kendi enerji sistemi ile böbürlenen enerji yöneticileri, grid/Ağ sistemine dahil olmadıkları için komşularından enerji alamadılar, enerji şirket CEO ları tatile çıktılar . Isınma sorunu, su ve elektrik kesintisi yaşanmasına rağmen Meksika ya tatile giden Teksaslı Cumhuriyetçi Senatör Ted Cruz'u istifaya çağırıldı. 

Teksas’ta  elektrik üretimi  büyük oranda gazdan elde ediliyor  gazı santrala elektrikli çalışan pompalar basıyor, elektriksiz kalan pompa çalışmayınca  gaz akışı kesiliyor, gaz akışı olmayınca elektrik  üretilemiyor. Teksas’ta bu yaşandı. Pompalar yedek ikincil diğer e nerji kaynaklarından beslenseydi bu büyük problem yaşanmazdı. Teksas’taki elektrik üretiminin yüzde 50’sinin eyalette çok ucuz ve bol olan gazdan, yüzde 25’inin yenilenebilir enerji santrallerinden, geriye kalan yüzde 25’inin de yarı yarıya kömür ve nükleer enerjiden sağlanır.(Elektrik Mühendisi Ziya Kirman notu ) Yetkililer eyalette yaşanan elektrik sıkıntısının soğuk havanın yanı sıra, yönetimsel ve planlama hatalarından da kaynaklandığını belirttiler.

Kesinti neler getirdi? 

Bir haftalık felaketin bilançosuna baktığımızda; Can kayıpları, çöken yaşam kalitesi, aksayan pandemi mücadelesi, donan, patlayan su, atık su sistemleri, uzun market kuyrukları , ulaşımın çöküşü, zarara yazılan üretim kaybı, sağlık, eğitim, internet ve güvenlik sistemlerinin çöküşü… 

Bu önlenebilir felaket, kamu yararını sağlamak için piyasaya ve özel çıkarlara aşırı güvenmenin sonucuydu.



Sonrasında olan gelişmeler daha da düşündürücü; Tüm bunların arasında binlerce dolara varan kesintinin kayıplarının tüketiciye fatura edildi. Neden mi? Çünkü özelleştirme anlaşmaları enerji üretim dağıtım firmaları yararına yapılmıştı. Kuralsızlaştırmanın (Deregülasyonun) ne derece yıkıcı olduğunu Halk yeni fark etti.

*Görülmemiş ağır kış koşullarından etkilenen milyonlar elektriksiz ve susuz kaldı.30.000 evin elektriği kesildi. 

*Ağırlıklı muhafazakâr seçmenlerin yaşadığı Teksasta kanun yapıcılar, deregülasyon, özelleştirme ve kemer sıkma yapan Cumhuriyetçiler eleştirildi. Neoliberal sözleşmeler nedeni ile elektrik üretim ve dağıtım firmaları kayıplarını halka faturaladılar. 

*İnsanlar jeneratör çalıştırdı ve gazından etkilenenler oldu. 

*Marketlerde kuyruklar oluştu, insanlar arabalarını ısıtıp içinde yaşamaya çocuklarını korumaya çalıştılar. 

*Siyah ve Latino mahallelerde sıkıntı daha ağır yaşandı.

*Politikacılar suçu yanlış bir şekilde yenilenebilir enerjiye bağlamaya çalıştı algı yanıltması yapıldı.

*Donma olaylarına alışkın olmayan bölgede yalıtımsız ve donma önleme sistemleri olmayan borular patladı ve evler hasar gördü,

*Corona sürecinde yaşam koşulları daha ağırlaştı.



*Kişilerin, bir afette devletin yardıma geleceği konusunda inançları azaldı. Politikacıları yalanları ve şirket yöneticilerinin basiretsizliği ön plana çıktı. 

*2011 fırtınasından alınan dersleri görmezden gelerek elektrik şebekesini hazır hale getirmediler ve talep artışları için yedek kaynakları ihmal ettiler. 

*Enerji şirketlerinin kısa vade karlara kilitlendiği uzun vade altyapı yatırımları yapmadığı afet hazırlık planı olmadığı ortaya çıktı.

*Medya üzerinden dezenformasyon yapılarak fosil yakıt lobisi kesintinin kaynağı olarak yenilenebilir enerji ( Rüzgar, Güneş ) olduğu söylendi.

*Temel hakların ihlal edildiği bir süreç yaşandı.

Çıkarılacak dersler neler olabilir?

*Kamu sağlığını, güvenliğini ilgilendiren  enerji sürekliliği gibi konulara  kamucu yaklaşımla bakılması, Kurarsızlaştırma (deregülasyon)  anlayışı ile planlamayı özel şirketlere bırakılmamalı .Paradigma(Değerler dizisi )  değişikliği yapılmalıdır.

*Yedek sistemlere geçilmeli. Rüzgar, Güneş  gibi alternatif enerjilere geçilmeli, Enerji depolama yapılabilmeli.
*Ağır kış koşullarında ilave enerji ihtiyacı olacağı dikkate alınarak planlama ve yatırım yapılmalı. 

*Afet koşullarına göre planlama yapılmalı. 

*Özel şirketlerin afet sırasında, sonrasında fırsatçılık yapmalarını, kar maksimizasyonunu düşünmelerini engelleyecek kurallar, yasalar konmalı. Yenileme, bakım kapasite arttırımı gibi yatırım yapmalarının takip edilmesi gerekir. 

*Temel hakları garanti eden mantıklı politikalar - düzenleme, planlama, vergilendirme ile kamu yararı ön planda olmalı. 

*Bu felaket, daha sık ve sert aşırı hava olaylarına yol açacak olan iklim krizi bağlamında "derin bir uyarı" olarak kabul edilmeli, yollar, su sistemleri, elektrik şebekeleri, konutlar ve diğer temel altyapılar, kent planları bu paradigma değişikliğine göre yapılmalı. 

*Yaşananlar unutulmamalı, envanter çıkararak kayıplar ve yaşananlar kayıt altına alınmalı.

*Kamucu anlayış, Pazar anlayışının insafına bırakılmamalı.

*Can ve mal kaybına neden olan her kimse kişi, tüzel, kamu görevlisi  ceza almalı.

* Texas bize gösteriyor ki, Paradigma değişikliğine gidilmeli değişiklikleri yapmak için kar odaklı şirketlere güvenme yerine kamunun, yerel yönetimlerin bu konunun önemli paydaşı olması Bu nedenle, insan hakları aktivistleri, çevre sivil toplum kuruluşları, odalar, üniversiteler, uzmanlar ve izleme organları, bu stratejik, kritik hizmetlerin planlaması aşamasında paydaş olmalılar.