ETİK
KÜLTÜR & SANAT
Park Aydınlatmasına Yönelik Bir Çalışma, Koşu Yolu Yaşam Parkı Örneği
.png)
Park Aydınlatmasına Yönelik Bir Çalışma, Koşu Yolu Yaşam Parkı Örneği
Esra Küçükkılıç Özcan, Rengin Ünver, Pınar Aydın
Esra Küçükkılıç Özcan, Rengin Ünver, Pınar Aydın
1. Giriş
Kentlerde temel amaç sağlıklı, huzurlu, güvenli bir ortam oluşturarak yaşamı kolaylaştırmak ve kullanıcıların belli bir kalitede yaşamlarını sürdürmelerini sağlamaktır. Kent kullanımının yapıların içindeki kapalı mekânların dışında kalan tüm açık alanlarda gece de sürdürülebilmesi için yapılan aydınlatmalar “dış aydınlatma” olarak adlandırılır [1]. Dış aydınlatma konularından biri de kentsel yeşil alanlardır. Kentsel yeşil alanlar kapsamında olan parklar ise büyüklüklerine göre mahalle ölçeğindeki parklar, semt ölçeğindeki parklar, kent ölçeğindeki parklar, bölgesel ölçekte tema parkları olarak sınıflandırılmaktadır [2].
Park aydınlatmasının amacı, kullanıcılarına dinlenme, eğlenme vb. olanaklar sağlamanın yanı sıra kent estetiğine de katkıda bulunmaktır. Parkların günışığının yetersiz ya da olmadığı saatlerde de kullanılabilmesi için tüm öğelerine yönelik aydınlatma düzeni kurulması bir zorunluluktur. Park görünümü ve işleviyle bütünleşen, teknik ve estetik açıdan uygun aydınlatma tasarımları, hem park kullanıcılarının çevreyi kolayca algılayarak kendilerini güvende hissetmelerini hem de aydınlatmanın yönlendirici ve dikkat çekici etkisiyle bu kamusal mekânların daha fazla kullanılmalarını sağlayacaktır.
Bu bildiride, park aydınlatmasının kimi konularına ilişkin ilkelere değinilmiştir. Daha sonra İstanbul’un Kadıköy ilçesi, Koşuyolu Mahallesi’nde yer alan mahalle ölçeğindeki “Koşuyolu Yaşam Parkı” nın mevcut aydınlatma düzeni ilgili ilkelere göre incelenmiş, öneriler yapılmış, mevcut ve öneri aydınlatma düzenleri yıllık enerji kullanımları bakımından karşılaştırılmıştır.
2. Park Aydınlatması
Ölçekleri farkı olsa da park sınıflarının özellikleri ve içerdiği donatılar dikkate alındığında, aydınlatmaya yönelik konular,
Kentlerde temel amaç sağlıklı, huzurlu, güvenli bir ortam oluşturarak yaşamı kolaylaştırmak ve kullanıcıların belli bir kalitede yaşamlarını sürdürmelerini sağlamaktır. Kent kullanımının yapıların içindeki kapalı mekânların dışında kalan tüm açık alanlarda gece de sürdürülebilmesi için yapılan aydınlatmalar “dış aydınlatma” olarak adlandırılır [1]. Dış aydınlatma konularından biri de kentsel yeşil alanlardır. Kentsel yeşil alanlar kapsamında olan parklar ise büyüklüklerine göre mahalle ölçeğindeki parklar, semt ölçeğindeki parklar, kent ölçeğindeki parklar, bölgesel ölçekte tema parkları olarak sınıflandırılmaktadır [2].
Park aydınlatmasının amacı, kullanıcılarına dinlenme, eğlenme vb. olanaklar sağlamanın yanı sıra kent estetiğine de katkıda bulunmaktır. Parkların günışığının yetersiz ya da olmadığı saatlerde de kullanılabilmesi için tüm öğelerine yönelik aydınlatma düzeni kurulması bir zorunluluktur. Park görünümü ve işleviyle bütünleşen, teknik ve estetik açıdan uygun aydınlatma tasarımları, hem park kullanıcılarının çevreyi kolayca algılayarak kendilerini güvende hissetmelerini hem de aydınlatmanın yönlendirici ve dikkat çekici etkisiyle bu kamusal mekânların daha fazla kullanılmalarını sağlayacaktır.
Bu bildiride, park aydınlatmasının kimi konularına ilişkin ilkelere değinilmiştir. Daha sonra İstanbul’un Kadıköy ilçesi, Koşuyolu Mahallesi’nde yer alan mahalle ölçeğindeki “Koşuyolu Yaşam Parkı” nın mevcut aydınlatma düzeni ilgili ilkelere göre incelenmiş, öneriler yapılmış, mevcut ve öneri aydınlatma düzenleri yıllık enerji kullanımları bakımından karşılaştırılmıştır.
2. Park Aydınlatması
Ölçekleri farkı olsa da park sınıflarının özellikleri ve içerdiği donatılar dikkate alındığında, aydınlatmaya yönelik konular,
- Ulaşım (yaya yolu, pedallı bisiklet yolu, taşıt yolu),
- Yeşil öğeler (ağaç, ağaç grupları, çim alanlar, vb.),
- Su öğeleri (havuz, gölet, göl vb.),
- Plastik öğeler (iki boyutlu, üç boyutlu),
- Yüzeyler (oturma/dinlenme alanları, oyun alanları, spor alanları vb.),
- Yapılar
olarak gruplanabilmektedir [3]. Her ölçekteki parkta yer alan yaya yolu, oturma-dinlenme ve oyun alanlarına yönelik aydınlatma ölçütleri ve parklarda kullanılması gereken aydınlatma sistemlerinin genel özellikleri kısaca aşağıda açıklanmıştır.
- Yaya Yürüme Yolu Aydınlatması
Yayaların park içinde emniyetli ve güvenli hareket edebilmeleri, bir alanda ilerlerken uzun bir mesafe boyunca, yürüme yüzeyini ve alanın tüm ayrıntılarını rahatça görebilmeleri ve çevrelerinde yer alan ya da aniden çıkabilecek engel ve tehlikelerden (ağaç, çukur, yaya, vb.) kolayca kaçabilmeleri sağlanmalıdır. Bir başka deyişle, yayaların gece ortamındaki görüş bilgisi, yakın ve uzak görme alanlarının bütününe ilişkin tüm özellikleri kapsamalıdır [3]. Uluslararası Aydınlatma Komisyonu (CIE), Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi Genel Müdürlüğü (TEDAŞ) ve Türk Standardları Enstitüsü (TSE) yayınlarında, yaya yürüme yollarının aydınlatmasına yönelik ölçütler ve sağlanması gereken değerler belirtilmektedir [4, 5, 6, 7]. Bu ölçütler zemindeki ortalama yatay aydınlık düzeyi (Eh,av), yüz algılamaya yönelik olarak 1,5 m. yükseklikteki minimum düşey aydınlık düzeyi (Ev,min), minimum yarı silindirsel aydınlık düzeyi (Esc,min), zemindeki aydınlığın düzgünlüğü (Uo), kamaşma (RGL) ve ışığın renksel geriverim indisi (Ra) olarak sıralanabilir. Ölçütlere ilişkin sağlanması gereken değerler ise kullanıcı yoğunluğu, yol genişliği vb. etkenlere bağlı olarak belirlenen “yol aydınlatma sınıflarına” göre değişiklik göstermektedir. Örneğin, mahalle ve semt parklarında aydınlatma ölçütleri için kullanıcı yoğunluğu ve yaya yolu genişliği dikkate alınarak, genelde P2, P3 ve P4 yol sınıfı için verilen değerler kullanılmaktadır.
- Oturma ve Oyun Alanı Aydınlatması
Parklarda kullanıcıların dinlenebilmesi, çevredekilerle sohbet edebilmesi vb. amaçlarla banklar, setler vb. oturma alanları düzenlenebilir. Alan kullanıcılarının birbirlerini rahatça görebilmeleri ve çevrelerinin kolayca algılayabilmeleri gereklidir. Ayrıca, parklarda hem yetişkinlere hem de çocuklara yönelik değişik açık oyun, egzersiz ve spor alanları bulunabilir. Bunlar, voleybol, basketbol sahaları, egzersiz aletleri, kaydırak, salıncak, kum havuzu olarak örneklenebilir. Söz konusu oyun alanlarının gündüzleri olduğu kadar gece de güvenli bir biçimde kullanılabilmesi için yapılan eyleme uygun aydınlatma koşulları sağlanmalıdır. Uluslararası Aydınlatma Komisyonu (CIE), Türk Standardları Enstitüsü (TSE), Amerika Aydınlatma Mühendisleri Topluluğu (IES) vb. kurum ve kuruluşların yayınlarında, yetişkin sporlarına yönelik aydınlatma ölçütleri ve sağlanması gereken değerler yer almaktadır [7 - 9]. Ancak, açık oturma, çocuk oyun ve egzersiz alanlarına ilişkin aydınlatma ölçüt ve değerleri konusunda kesin belirlemeler bulunmamaktadır. Bunlar için yaya yürüme ve pedallı bisiklet yolu, spor vb. etkinliklere yönelik ilgili literatürde verilen bilgilerden yararlanılmaktadır.
- Park Aydınlatma Sistemleri
Parklardaki değişik eylem ve öğeler için oluşturulan aydınlatma düzenlerinde kullanılacak ışık kaynağı ve aydınlatma aygıtlarının seçimine yönelik temel konular aşağıda sıralanmıştır.
- Işık kaynağı olarak park aydınlatmasında yüksek basınçlı cıva buharlı, yüksek basınçlı sodyum buharlı, metalik halojenürlü (metal halide), flüoresan lambalar ve LED ler kullanılabilmektedir. Işık kaynağı seçimi yapılırken, enerji verimliliği, bakım ve kullanım kolaylığı açılarından, ışık akısı ve verimi yüksek, uzun ömürlü olanlar yeğlenmelidir.
- Aydınlanan nesne ve yüzeylerin gerçek renklerinde görünebilmesi için ışık kaynaklarının renksel geriverim indisi (Ra) yüksek olmalıdır. Yeşil öğelerin aydınlatmasında hafif soğuk renkli ışık kaynaklarından (5000-6000K) yararlanılabilir.
- Aydınlatma aygıtlarının geriverimi yüksek olmalı, ışık yeğinlik dağılımı kamaşma ve ışık kirliliği yaratamamalı ve aygıtlar uygun konumlara yerleştirilmelidir.
- Aydınlatma aygıtları, teknik özelliklerinin yanı sıra biçim ve renkleri ile de içinde bulunduğu çevrenin özellikleri ile uyumlu olmalıdır.
- Aydınlatma aygıtları ve bunları taşıyan elemanlar dış koşullara ve darbelere dayanıklı seçilmelidir.
3. Çalışmanın Yöntemi
Bildiride, Kadıköy ilçesindeki Koşuyolu Yaşam Parkı ele alınmış ve aşağıda adımları verilen
çalışma yöntemi izlenmiştir.
- Parkın mevcut aydınlatma düzeni özelliklerinin nesnel ve öznel yöntemle saptanması.
- Mevcut aydınlatma düzeninin enerji tüketiminin hesaplanması.
- Öneri aydınlatma tasarımlarının yapılması, oluşturulan koşulların ve enerji kullanımlarınınbelirlenmesi.
- Mevcut ve öneri aydınlatma düzenlerine ilişkin sonuçların değerlendirilmesi ve karşılaştırılması.
Parkın mevcut aydınlatma durumunun öznel yöntemle incelenmesine ilişkin anket çalışmasına, kapsamı sınırlı olan bu bildiride yer verilmemiştir.
4. Koşuyolu Yaşam Parkı'nın Özellikleri ve Aydınlatılması
İstanbul’un merkezi ve sakin semtlerinden biri olan Kadıköy ilçesi Koşuyolu Mahallesi’nde yeralan “Koşuyolu Yaşam Parkı” büyüklük açısından mahalle ölçeği” nde bir parktır. Bu ölçektekiparkların oluşturulma amacı, mahallelinin sosyalleşme, çocuk ve yetişkinlerin dinlenme,eğlenme ve oyun ihtiyacını giderecek açık alanların sağlanmasıdır. Mahalle parklarında yayayolları, çocuk ve yetişkinlere yönelik oyun alanları, oturma birimleri, yeşil ve su öğeleri vb.donatılar bulunmalı; okul yakınında konumlanan mahalle parkları, okuldaki farklı aktivitelerehizmet edecek özellikte tasarlanmalıdır [2].
3300 m2’lik bir alana sahip olan Koşuyolu Yaşam Parkı’nda yaya yolları, banklı oturma, çocukoyun ve aletli egzersiz alanları, yeşil öğeler ve süs havuzları ile yeme-içme-oturma-toplanmaolanağı sunan Mahalle Evi adlı bir kafeterya bulunmaktadır. İki katlı, bahçeli konut ve ofisyapılarının arasında konumlanan parkın çevresinde çok sayıda anaokulu, ilkokul vb. eğitimyapısı yer almaktadır. Park, kafeterya nedeniyle, özellikle akşam saatlerinde öğrenciler, velilerve mahalle sakinleri tarafından yoğun olarak kullanılmaktadır. Park’ın gündüz ve akşamgörünüşleri Şekil 1’de verilmiştir.
.png)
.png)
Şekil 1. Koşuyolu Yaşam Parkı’nın gündüz ve akşam görünüş örnekleri.
Yürüme yolu, oyun alanları ve aletli egzersiz alanının zemini kauçuk, oturma alanlarının zemini ise taş ve ahşap kaplamadır. Yaya yollarının genişliği ortalama 2 m’dir. Parkta, kışın yapraklarını dökmeyen birçok olgun ağaç bulunmaktadır.
4.1 Mevcut Aydınlatma Düzeni
Koşuyolu Yaşam Parkı’nın mevcut aydınlatma düzeni, yalnız yaya yürüme yollarına yöneliktir.Aygıt konumları ve ışık kaynakları yerinde incelenerek belirlenmiş, teknik özelliklerine yönelikbilgiler İstanbul Kadıköy Belediyesi’nden alınmış ve Çizelge 1 de sunulmuştur. Yaya yollarınınkenarlarında 13 noktada konumlanan aygıtların (M1) direk yüksekliği 4m olup, tek aygıtlı 6,iki aygıtlı 6, üç aygıtlı 1 adet olmak üzere toplamda 21 adet aydınlatma aygıtı bulunmaktadır.
.png)
Çizelge 1. Mevcut düzende kullanılan aydınlatma aygıtının (M1) özellikleri.
Mevcut aydınlatma düzenine ilişkin nesnel belirlemeler yerinde ölçme sonuçları ve Relux Pro 2019.1.1.0 aydınlatma simülasyon programı aracılığı ile hesaplama olarak iki ayrı biçimde gerçekleştirilmiştir. Bu işlemlerde park, yaya yürüme yolları, oturma alanı, çocuk oyun alanı ve egzersiz alanı olmak üzere dört bölgeye ayrılarak incelenmiştir. Ölçme noktaları için 7 numaralı kaynakta verilen aralıklar kullanılmış ve ölçmeler Konica Minolta T10 model aydınlıkölçer ile yapılmıştır. Parkın ve mevcut aygıtların yerleşim planı ile simülasyon görselleri Şekil 2’de verilmiştir.
.png)
.png)
.png)
Şekil 2. Koşuyolu Yaşam Parkının ve mevcut aygıtların yerleşim planı ile simülasyon görselleri.
Koşuyolu Yaşam Parkı’nın mevcut aydınlatma düzeninin nesnel incelemesinde, yaya yolları veoturma alanları yol aydınlatma sınıfı P3 kabul edilerek, zemindeki ortalama yatay aydınlıkdüzeyi (Eh,av; lm/m2), yüz algılamaya yönelik 1,5 m. yükseklikteki minimum düşey aydınlık düzeyi (Ev,min; lm/m2) ve minimum yarı silindirsel aydınlık düzeyi (Esc,min), zemindeki aydınlığın düzgünlüğü (Uo, Eh,min/Eh,av, %) ile kamaşma (RGL) ölçütleri dikkate alınmıştır. Söz konusu ölçütler için 4 - 7 numaralı kaynaklarda yer alan değerlerden yararlanılmıştır. Yaya yürüme yollarında sağlanması gereken ölçütler ve değerleri ile parkın mevcut yol aydınlatmasıiçin yapılan nesnel inceleme sonuçları Çizelge 2’de verilmiştir.
Egzersiz ve çocuk oyun alanları için çalışmada, 4 - 9 numaralı kaynaklardan yararlanılarak zemindeki ortalama yatay aydınlık düzeyi (Eh,av; lm/m2), 1,2 m yükseklikteki minimum düşey aydınlık düzeyi (Ev,min; lm/m2), minimum yarı silindirsel aydınlık düzeyi (Esc,min), zemindeki aydınlığın düzgünlüğü (Uo , Eh,min/Eh,av, %) ve kamaşma (RGL) ölçütleri kullanılmıştır. Egzersiz ve çocuk oyun alanlarında kullanıcıların hareket hızları dikkate alınarak, ölçütler için sağlanması gereken değerler, yol aydınlatma sınıfı P1’e uygun olarak seçilmiştir. Söz konusu alanlar için sağlanması gereken ölçütler ve değerleri ile parkın mevcut aydınlatması için yapılan nesnel inceleme sonuçları Çizelge 2’de sunulmuştur.
Çizelge 2. Park alanlarında sağlanması gereken aydınlatma ölçütleri ve mevcut aydınlatma düzeni için nesnel inceleme sonuçları.
.png)
Çizelge 2’deki nesnel belirleme sonuçlarına göre yaya yürüme yollarındaki ortalama yatayaydınlık düzeyi (Eh,av) değerleri olumlu olmasına karşın, minimum düşey aydınlık düzeyi(Ev,min), yarı silindirsel aydınlık düzeyi (Esc,min) ve aydınlığın düzgünlüğü (U0) çalışmakapsamında kabul edilen değerlerin altındadır. Diğer alanlardaki yatay aydınlık düzeyi (Eh,av),minimum düşey aydınlık düzeyi (Ev,min), yarı silindirsel aydınlık düzeyi (Esc,min) ve aydınlığındüzgünlüğü (U0) değerleri kabul edilen değerlerin üzerindedir.
ETKB-Genel Aydınlatma Yönetmeliği’nde “Genel aydınlatma kapsamındaki halkın ücretsizkullanımına açık ve kamuya ait park, bahçe, tarihî ve ören yerleri ile yürüyüş yolu gibiyerlerdeki mevcut aydınlatma tesisleri ve yeni yapılacak tesislerde, aydınlatma düzeyleri en geçsaat 02.00’den sonra yüzde elli oranında düşürülür” maddesi bulunmaktadır [10]. Bu bağlamda,Koşuyolu Yaşam Parkı’ndaki mevcut aydınlatma düzeninin enerji tüketim hesapları;günbatımından gün doğumuna kadar %100 ışık akısı (A) ve günbatımından gece 02.00 ye kadar%100, gece 02.00 den gün doğumuna kadar % 50 ışık akısı ile çalıştığı (B) iki ayrı durum içinyapılmıştır. Mevcut sistemin günlük çalışma saatleri ise Türkiye’de yıl boyunca geçerli olanileri saat uygulamasına (GMT+3) göre belirlenmiş ve 11,5 saat olarak alınmıştır [10]. Mevcutaydınlatmaların kullandığı yıllık enerji miktarı, A durumunda (günbatımından gün doğumunakadar %100 ışık akısı) 6611 kWh, B durumunda (gece 02.00 den gün doğumuna kadar % 50ışık akısı) 5035 kWh olarak hesaplanmıştır.
4.2 Aydınlatma Düzeni Önerileri
Koşuyolu Yaşam Parkı için oluşturulan iki farklı aydınlatma düzeni önerisi (Ö1, Ö2) aşağıda
açıklanmıştır.
4. Koşuyolu Yaşam Parkı'nın Özellikleri ve Aydınlatılması
İstanbul’un merkezi ve sakin semtlerinden biri olan Kadıköy ilçesi Koşuyolu Mahallesi’nde yeralan “Koşuyolu Yaşam Parkı” büyüklük açısından mahalle ölçeği” nde bir parktır. Bu ölçektekiparkların oluşturulma amacı, mahallelinin sosyalleşme, çocuk ve yetişkinlerin dinlenme,eğlenme ve oyun ihtiyacını giderecek açık alanların sağlanmasıdır. Mahalle parklarında yayayolları, çocuk ve yetişkinlere yönelik oyun alanları, oturma birimleri, yeşil ve su öğeleri vb.donatılar bulunmalı; okul yakınında konumlanan mahalle parkları, okuldaki farklı aktivitelerehizmet edecek özellikte tasarlanmalıdır [2].
3300 m2’lik bir alana sahip olan Koşuyolu Yaşam Parkı’nda yaya yolları, banklı oturma, çocukoyun ve aletli egzersiz alanları, yeşil öğeler ve süs havuzları ile yeme-içme-oturma-toplanmaolanağı sunan Mahalle Evi adlı bir kafeterya bulunmaktadır. İki katlı, bahçeli konut ve ofisyapılarının arasında konumlanan parkın çevresinde çok sayıda anaokulu, ilkokul vb. eğitimyapısı yer almaktadır. Park, kafeterya nedeniyle, özellikle akşam saatlerinde öğrenciler, velilerve mahalle sakinleri tarafından yoğun olarak kullanılmaktadır. Park’ın gündüz ve akşamgörünüşleri Şekil 1’de verilmiştir.
Şekil 1. Koşuyolu Yaşam Parkı’nın gündüz ve akşam görünüş örnekleri.
Yürüme yolu, oyun alanları ve aletli egzersiz alanının zemini kauçuk, oturma alanlarının zemini ise taş ve ahşap kaplamadır. Yaya yollarının genişliği ortalama 2 m’dir. Parkta, kışın yapraklarını dökmeyen birçok olgun ağaç bulunmaktadır.
4.1 Mevcut Aydınlatma Düzeni
Koşuyolu Yaşam Parkı’nın mevcut aydınlatma düzeni, yalnız yaya yürüme yollarına yöneliktir.Aygıt konumları ve ışık kaynakları yerinde incelenerek belirlenmiş, teknik özelliklerine yönelikbilgiler İstanbul Kadıköy Belediyesi’nden alınmış ve Çizelge 1 de sunulmuştur. Yaya yollarınınkenarlarında 13 noktada konumlanan aygıtların (M1) direk yüksekliği 4m olup, tek aygıtlı 6,iki aygıtlı 6, üç aygıtlı 1 adet olmak üzere toplamda 21 adet aydınlatma aygıtı bulunmaktadır.
Çizelge 1. Mevcut düzende kullanılan aydınlatma aygıtının (M1) özellikleri.
Mevcut aydınlatma düzenine ilişkin nesnel belirlemeler yerinde ölçme sonuçları ve Relux Pro 2019.1.1.0 aydınlatma simülasyon programı aracılığı ile hesaplama olarak iki ayrı biçimde gerçekleştirilmiştir. Bu işlemlerde park, yaya yürüme yolları, oturma alanı, çocuk oyun alanı ve egzersiz alanı olmak üzere dört bölgeye ayrılarak incelenmiştir. Ölçme noktaları için 7 numaralı kaynakta verilen aralıklar kullanılmış ve ölçmeler Konica Minolta T10 model aydınlıkölçer ile yapılmıştır. Parkın ve mevcut aygıtların yerleşim planı ile simülasyon görselleri Şekil 2’de verilmiştir.
Şekil 2. Koşuyolu Yaşam Parkının ve mevcut aygıtların yerleşim planı ile simülasyon görselleri.
Koşuyolu Yaşam Parkı’nın mevcut aydınlatma düzeninin nesnel incelemesinde, yaya yolları veoturma alanları yol aydınlatma sınıfı P3 kabul edilerek, zemindeki ortalama yatay aydınlıkdüzeyi (Eh,av; lm/m2), yüz algılamaya yönelik 1,5 m. yükseklikteki minimum düşey aydınlık düzeyi (Ev,min; lm/m2) ve minimum yarı silindirsel aydınlık düzeyi (Esc,min), zemindeki aydınlığın düzgünlüğü (Uo, Eh,min/Eh,av, %) ile kamaşma (RGL) ölçütleri dikkate alınmıştır. Söz konusu ölçütler için 4 - 7 numaralı kaynaklarda yer alan değerlerden yararlanılmıştır. Yaya yürüme yollarında sağlanması gereken ölçütler ve değerleri ile parkın mevcut yol aydınlatmasıiçin yapılan nesnel inceleme sonuçları Çizelge 2’de verilmiştir.
Egzersiz ve çocuk oyun alanları için çalışmada, 4 - 9 numaralı kaynaklardan yararlanılarak zemindeki ortalama yatay aydınlık düzeyi (Eh,av; lm/m2), 1,2 m yükseklikteki minimum düşey aydınlık düzeyi (Ev,min; lm/m2), minimum yarı silindirsel aydınlık düzeyi (Esc,min), zemindeki aydınlığın düzgünlüğü (Uo , Eh,min/Eh,av, %) ve kamaşma (RGL) ölçütleri kullanılmıştır. Egzersiz ve çocuk oyun alanlarında kullanıcıların hareket hızları dikkate alınarak, ölçütler için sağlanması gereken değerler, yol aydınlatma sınıfı P1’e uygun olarak seçilmiştir. Söz konusu alanlar için sağlanması gereken ölçütler ve değerleri ile parkın mevcut aydınlatması için yapılan nesnel inceleme sonuçları Çizelge 2’de sunulmuştur.
Çizelge 2. Park alanlarında sağlanması gereken aydınlatma ölçütleri ve mevcut aydınlatma düzeni için nesnel inceleme sonuçları.
Çizelge 2’deki nesnel belirleme sonuçlarına göre yaya yürüme yollarındaki ortalama yatayaydınlık düzeyi (Eh,av) değerleri olumlu olmasına karşın, minimum düşey aydınlık düzeyi(Ev,min), yarı silindirsel aydınlık düzeyi (Esc,min) ve aydınlığın düzgünlüğü (U0) çalışmakapsamında kabul edilen değerlerin altındadır. Diğer alanlardaki yatay aydınlık düzeyi (Eh,av),minimum düşey aydınlık düzeyi (Ev,min), yarı silindirsel aydınlık düzeyi (Esc,min) ve aydınlığındüzgünlüğü (U0) değerleri kabul edilen değerlerin üzerindedir.
ETKB-Genel Aydınlatma Yönetmeliği’nde “Genel aydınlatma kapsamındaki halkın ücretsizkullanımına açık ve kamuya ait park, bahçe, tarihî ve ören yerleri ile yürüyüş yolu gibiyerlerdeki mevcut aydınlatma tesisleri ve yeni yapılacak tesislerde, aydınlatma düzeyleri en geçsaat 02.00’den sonra yüzde elli oranında düşürülür” maddesi bulunmaktadır [10]. Bu bağlamda,Koşuyolu Yaşam Parkı’ndaki mevcut aydınlatma düzeninin enerji tüketim hesapları;günbatımından gün doğumuna kadar %100 ışık akısı (A) ve günbatımından gece 02.00 ye kadar%100, gece 02.00 den gün doğumuna kadar % 50 ışık akısı ile çalıştığı (B) iki ayrı durum içinyapılmıştır. Mevcut sistemin günlük çalışma saatleri ise Türkiye’de yıl boyunca geçerli olanileri saat uygulamasına (GMT+3) göre belirlenmiş ve 11,5 saat olarak alınmıştır [10]. Mevcutaydınlatmaların kullandığı yıllık enerji miktarı, A durumunda (günbatımından gün doğumunakadar %100 ışık akısı) 6611 kWh, B durumunda (gece 02.00 den gün doğumuna kadar % 50ışık akısı) 5035 kWh olarak hesaplanmıştır.
4.2 Aydınlatma Düzeni Önerileri
Koşuyolu Yaşam Parkı için oluşturulan iki farklı aydınlatma düzeni önerisi (Ö1, Ö2) aşağıda
açıklanmıştır.
- Birinci Öneri (Ö1)
Bu öneride yürüme yollarının kenarlarına konumlanmış 4m yüksekliğindeki direklerde A1 tipi toplam 31 aygıt kullanılmıştır. Aydınlatma düzeni mevcut durumla benzer olmakla birlikte, A1 tipi aygıtın ışık yeğinlik diyagramı farklı ve gücü daha düşüktür. Aygıt özellikleri Çizelge 3’te, mevcut düzen incelemesinde olduğu gibi parkın dört bölümünde sağlanması gereken ölçütler ve değerleri ile bu öneri için Relux Pro 2019.1.1.0 simülasyon programı ile yapılan hesap sonuçları Çizelge 4’te, aygıt yerleşim planı ve simülasyon görselleri ise Şekil 3’te verilmiştir.
Çizelge 3. Birinci öneride (Ö1) kullanılan aydınlatma aygıtlarının (A1) özellikleri.
.png)
Çizelge 4. Park alanlarında sağlanması gereken aydınlatma ölçütleri ve birinci öneri (Ö1) aydınlatma düzeni için nesnel inceleme sonuçları.
.png)
.png)
.png)
.png)
Şekil 3. Birinci aydınlatma düzeni önerisinin (Ö1) yerleşim planı ve simülasyon görselleri
Çizelge 4’ten görüldüğü gibi, birinci öneride aydınlatma ölçütlerine ilişkin değerler standartlara uygunluk göstermektedir. Bu önerideki aydınlatmaların kullandığı yıllık enerji miktarı, mevcutdüzende olduğu gibi belirlenmiş ve A durumunda (günbatımından gün doğumuna kadar %100ışık akısı) 1952 kWh, B durumunda (gece 02.00 den gün doğumuna kadar % 50 ışık akısı) 1484 kWh olarak hesaplanmıştır.
Çizelge 3. Birinci öneride (Ö1) kullanılan aydınlatma aygıtlarının (A1) özellikleri.
Çizelge 4. Park alanlarında sağlanması gereken aydınlatma ölçütleri ve birinci öneri (Ö1) aydınlatma düzeni için nesnel inceleme sonuçları.
Şekil 3. Birinci aydınlatma düzeni önerisinin (Ö1) yerleşim planı ve simülasyon görselleri
Çizelge 4’ten görüldüğü gibi, birinci öneride aydınlatma ölçütlerine ilişkin değerler standartlara uygunluk göstermektedir. Bu önerideki aydınlatmaların kullandığı yıllık enerji miktarı, mevcutdüzende olduğu gibi belirlenmiş ve A durumunda (günbatımından gün doğumuna kadar %100ışık akısı) 1952 kWh, B durumunda (gece 02.00 den gün doğumuna kadar % 50 ışık akısı) 1484 kWh olarak hesaplanmıştır.
- İkinci Öneri (Ö2)
İkinci aydınlatma düzeni önerisi, mevcut düzen incelemesinde olduğu gibi parkın dört bölümüiçin kurgulanıştır. Ayrıca, parktaki kimi olgun ağaçlar ve süs havuzları aydınlatılarakvurgulanmış, görsel etki ve çekicilik sağlanmıştır. Yaya yolları ve oturma alanlarında, yolkenarlarında 26 adet 2,5 m yüksekliğindeki direklerde A2 tipi, 45 adet 0,71 m yüksekliğindekidireklerde A3 tipi aygıt kullanılmıştır. Bu aygıtlar, çocuk oyun ve egzersiz alanlarını da aydınlatmaktadır. Parktaki olgun ağaçlar için 11 adet A4 tipi aygıt zemine, süs havuzları için 11 adet A5 tipi aygıt havuz iç yüzeyine konumlandırılmıştır. Aygıtların özellikleri Çizelge 5’te, parkın bölümlerinde sağlanması gereken değerler ve Relux Pro 2019.1.1.0 simülasyon programı ile yapılan hesap sonuçları Çizelge 6’da, aygıt yerleşim planı ve simülasyon görselleri ise Şekil 4’te verilmiştir.
Çizelge 5. İkinci öneride (Ö2) kullanılan aydınlatma aygıtlarının (A2, A3, A4, A5) özellikleri.
.png)
.png)
.png)
.png)
Şekil 4. İkinci aydınlatma düzeni önerisinin (Ö2) yerleşim planı ve simülasyon görselleri.
Çizelge 6. Park alanlarında sağlanması gereken aydınlatma ölçütleri ve ikinci öneri (Ö2) aydınlatma düzeni için nesnel inceleme sonuçları.
.png)
Çizelge 6’daki değerlere göre, ikinci öneri de standartlara uygunluk göstermektedir. Bu önerideki aydınlatma düzeninin kullandığı yıllık enerji miktarı, mevcut düzendeki gibi belirlenmiş ve A durumu için (günbatımından gün doğumuna kadar %100 ışık akısı) 4000 kWh, B durum için (gece 02.00 den gün doğumuna kadar % 50 ışık akısı) için 3040 kWh olarak hesaplanmıştır.
5. Sonuç
Çalışmada önce İstanbul, Koşuyolu Yaşam Parkı’nın mevcut aydınlatma düzeni nesnel ve öznelyöntemlerle incelenmiş, ardından iki aydınlatma düzeni (Ö1, Ö2) önerisi getirilmiştir. Nesnelincelemede, parkın mevcut aydınlatma düzeninin oluşturduğu ortalama yatay aydınlıkdüzeyleri (Eh,av) çalışma kapsamında kabul edilen değerlerden oldukça yüksek olmasına karşın,yaya yürüme yollarındaki minimum düşey (Ev,min), yarı-silindirsel (Esc,min) aydınlık düzeyleri ileaydınlığın düzgünlüğü (U0) sağlanamamaktadır.
Parka yönelik birinci öneride (Ö1), mevcut düzendekine benzer biçimde, yalnızca yaya yürümeyollarının kenarına 4m yüksekliğindeki direklere yerleştirilen aygıtlarla kurgulanan aydınlatmadüzeni çalışmakapsamında kabul edilen değerleri sağlamakla birlikte, aydınlık düzeylerimevcut düzendekine göre biraz daha azdır. Bu önerideki toplam aygıt sayısı mevcutdüzendekinden daha çok olmasına karşın, lamba güçleri daha düşük olduğundan yıllık toplamenerji kullanımı %70 oranında azalmıştır. İkinciöneride (Ö2) ise yaya yürüme yolları, oturma,çocuk ve egzersiz alanlarında kabul edilen değerler sağlanmıştır.Kimi olgun ağaçlar ve süshavuzları için de aydınlatma yapılan bu öneride, aygıt sayısı mevcut duruma göre daha fazlaolmakla birlikte, enerji kullanımı %40 oranında azalmıştır.
Öneri düzenlemeler, uygun teknik özelliklerdeki aydınlatma aygıtı kullanımı ve parktakiişlevlere yönelik aydınlatma tasarımları ile ölçütlere ilişkin yeterli değerlerin sağlanabildiğinive bunun yanı sıra enerji tüketiminin de önemli ölçüde azaltılabildiğini açıkça ortayakoymaktadır. Ayrıca, ikinci öneridegerçekleştirilen işleve yönelik aydınlatma düzenleri ileparkın estetik değerinin artacağı da açıktır.
Kaynakça
1. Ünver, R.,“Kent, Elektrik ve Aydınlatma”, Kaynak Elektrik, Sayı 339, ss. 25-28, Kasım-Aralık 2017.
2. Eşbah Tuncay, H., “Sürdürebilir İstanbul Kentsel Tasarım Rehberi”, 2.1 Kamusal Açık ve Yeşil Alanlar, ISBN 978-605-9607-07-3 (2c), İBB, 13-30, İstanbul, 2017.
3. Ünver, R., “Sürdürebilir İstanbul Kentsel Tasarım Rehberi”, 3.2 Aydınlatma, ISBN 978-605-9607- 07-3 (2c), İBB, 186-226, İstanbul, 2017.
4. Commission Internationale de L’éclairage (CIE), The Lighting of Roads for Motor and Pedestrian Traffic, Publication no: 115:2010, 2010, Vienna.
5. Commission Internationale de L’éclairage (CIE), The Effect of Spectral Power Distribution on Lighting for Urban and Pedestrian Areas, Publication no: 206:2014, 2014, Vienna.
6. Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi Genel Müdürlüğü (TEDAŞ), LED’li Yol Aydınlatma Tasarımına İlişkin Usul ve Esaslar, 2018 (Taslak).
7. Türk Standartları Enstitüsü (TSE), Işık ve Aydınlatma-İş Yerlerinin Aydınlatılması-Bölüm 2: Bina Dışı İş Yerleri, TS EN 12464-2, 2014.
8. Illuminating Engineering Society (IES), “The Lighting Handbook”, 2011, 10th edition, IESNA, USA.
9. Türk Standartları Enstitüsü (TSE), Aydınlatma ve Işık, Spor Aydınlatması, TS EN 12193:2018.
10. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETBK), “ Genel Aydınlatma Yönetmeliği”, 2013.
Çizelge 5. İkinci öneride (Ö2) kullanılan aydınlatma aygıtlarının (A2, A3, A4, A5) özellikleri.
Şekil 4. İkinci aydınlatma düzeni önerisinin (Ö2) yerleşim planı ve simülasyon görselleri.
Çizelge 6. Park alanlarında sağlanması gereken aydınlatma ölçütleri ve ikinci öneri (Ö2) aydınlatma düzeni için nesnel inceleme sonuçları.
Çizelge 6’daki değerlere göre, ikinci öneri de standartlara uygunluk göstermektedir. Bu önerideki aydınlatma düzeninin kullandığı yıllık enerji miktarı, mevcut düzendeki gibi belirlenmiş ve A durumu için (günbatımından gün doğumuna kadar %100 ışık akısı) 4000 kWh, B durum için (gece 02.00 den gün doğumuna kadar % 50 ışık akısı) için 3040 kWh olarak hesaplanmıştır.
5. Sonuç
Çalışmada önce İstanbul, Koşuyolu Yaşam Parkı’nın mevcut aydınlatma düzeni nesnel ve öznelyöntemlerle incelenmiş, ardından iki aydınlatma düzeni (Ö1, Ö2) önerisi getirilmiştir. Nesnelincelemede, parkın mevcut aydınlatma düzeninin oluşturduğu ortalama yatay aydınlıkdüzeyleri (Eh,av) çalışma kapsamında kabul edilen değerlerden oldukça yüksek olmasına karşın,yaya yürüme yollarındaki minimum düşey (Ev,min), yarı-silindirsel (Esc,min) aydınlık düzeyleri ileaydınlığın düzgünlüğü (U0) sağlanamamaktadır.
Parka yönelik birinci öneride (Ö1), mevcut düzendekine benzer biçimde, yalnızca yaya yürümeyollarının kenarına 4m yüksekliğindeki direklere yerleştirilen aygıtlarla kurgulanan aydınlatmadüzeni çalışmakapsamında kabul edilen değerleri sağlamakla birlikte, aydınlık düzeylerimevcut düzendekine göre biraz daha azdır. Bu önerideki toplam aygıt sayısı mevcutdüzendekinden daha çok olmasına karşın, lamba güçleri daha düşük olduğundan yıllık toplamenerji kullanımı %70 oranında azalmıştır. İkinciöneride (Ö2) ise yaya yürüme yolları, oturma,çocuk ve egzersiz alanlarında kabul edilen değerler sağlanmıştır.Kimi olgun ağaçlar ve süshavuzları için de aydınlatma yapılan bu öneride, aygıt sayısı mevcut duruma göre daha fazlaolmakla birlikte, enerji kullanımı %40 oranında azalmıştır.
Öneri düzenlemeler, uygun teknik özelliklerdeki aydınlatma aygıtı kullanımı ve parktakiişlevlere yönelik aydınlatma tasarımları ile ölçütlere ilişkin yeterli değerlerin sağlanabildiğinive bunun yanı sıra enerji tüketiminin de önemli ölçüde azaltılabildiğini açıkça ortayakoymaktadır. Ayrıca, ikinci öneridegerçekleştirilen işleve yönelik aydınlatma düzenleri ileparkın estetik değerinin artacağı da açıktır.
Kaynakça
1. Ünver, R.,“Kent, Elektrik ve Aydınlatma”, Kaynak Elektrik, Sayı 339, ss. 25-28, Kasım-Aralık 2017.
2. Eşbah Tuncay, H., “Sürdürebilir İstanbul Kentsel Tasarım Rehberi”, 2.1 Kamusal Açık ve Yeşil Alanlar, ISBN 978-605-9607-07-3 (2c), İBB, 13-30, İstanbul, 2017.
3. Ünver, R., “Sürdürebilir İstanbul Kentsel Tasarım Rehberi”, 3.2 Aydınlatma, ISBN 978-605-9607- 07-3 (2c), İBB, 186-226, İstanbul, 2017.
4. Commission Internationale de L’éclairage (CIE), The Lighting of Roads for Motor and Pedestrian Traffic, Publication no: 115:2010, 2010, Vienna.
5. Commission Internationale de L’éclairage (CIE), The Effect of Spectral Power Distribution on Lighting for Urban and Pedestrian Areas, Publication no: 206:2014, 2014, Vienna.
6. Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi Genel Müdürlüğü (TEDAŞ), LED’li Yol Aydınlatma Tasarımına İlişkin Usul ve Esaslar, 2018 (Taslak).
7. Türk Standartları Enstitüsü (TSE), Işık ve Aydınlatma-İş Yerlerinin Aydınlatılması-Bölüm 2: Bina Dışı İş Yerleri, TS EN 12464-2, 2014.
8. Illuminating Engineering Society (IES), “The Lighting Handbook”, 2011, 10th edition, IESNA, USA.
9. Türk Standartları Enstitüsü (TSE), Aydınlatma ve Işık, Spor Aydınlatması, TS EN 12193:2018.
10. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETBK), “ Genel Aydınlatma Yönetmeliği”, 2013.
Paylaş:
SON YAZILAR
Çocuk Oyuncak ve Oyunları
23 Nisan 2024
EGOİZM
23 Nisan 2024
İşleri Kolaylaştırma !?
21 Nisan 2024
E-BÜLTEN KAYIT
Güncel makalelerimizden haberdar olmak için e-bültene kayıt olun!
Güncel makalelerimizden haberdar olmak için e-bültene kayıt olun!