Karikatürlerle Felsefe Bölüm-15
Occham’s Razor (Ockham’ın Traş Bıçağı)


Hazırlayan ve Derleyen: Erdemir Toykan 
[Yayım Tarihi:11 Haziran 2025]


 

Kaynak: (Karikatür Resim: extentialcomics) (Metin ve Resim Çeviri: google translate)


Ockmanlı William (William of Ockham) 'ın  ''Frater Occham iste'' el yazısı çizimi
 

Metin: (ChadGPT)


1. Panel:
Adam 1: Bir teorinin iyi olup olmadığını belirlemek için bir yöntem geliştirdim, buna “Ockham'Usturası” adını veriyorum.
 Adam 2: Bunu yapmanın en basit şey olduğunu düşündüm, Russel.
Kendini mi isimlendirdin?

2. Panel:
Adam 1: Şunu söylüyor: Verilen herhangi bir teori için, verilen herhangi bir olguyu açıklamak için mümkün olan en az varsayım (resimdeki Türkçe kelimeyi değiştirdim) sayısını kullanmalısınız.
 Adam 2: Peki bu ne anlama geliyor?

3. Panel: Adam 1: Örneğin, eğer nesnelerin birbirlerine doğru neden hareket ettiğini açıklayan bir teoriniz varsa, bir teorinin görünmeyen bir maddenin içinde hareket eden “yerçekimi dalgaları” varsa ve diğer bir teorinin de sadece “yerçekimi kuvveti” varsa, daha az varsayım gerektirdiği için ikinci teoriyi kullanmalısınız.

4. Panel:
Adam 2: Ama her iki teorinin de aynı sayıda varsayıma sahip olduğu bana göre.
Adam 1: Ne demek istiyorsun?
Adam 2: Birinci teoride “kütle çekimi dalgaları” ve “eter”, ikinci teoride “kütle  çekimi kuvveti”    ve “Ockham'usturası” vardır.

5. Panel:
Adam 2: Anladım, Ockham'ın usturasını kullanarak teorinin diğer teoriyi iki kat geçmesi gerektiğini söylüyorsun?
Adam 1: (Aynen öyle, teniste olduğu gibi.)

6. Panel: 
Adam 1: Ancak bu, her bilimsel teorinin bir tane olabileceği, daha fazla olmayacağı, tamamen yanlış, gereksiz nesnelere sahip olacağı anlamına gelir.
Adam 2: Tam da, hangisi daha eğlenceli.

7. Panel:
Adam 2: Harika. Her şeyi açıklamak için Tanrı’yı araya sıkıştıracağım.
Adam 1: Güzel bir seçim, ama çok yaratıcı değil. Rastgele bir çaydanlığa  atacağım (resimdeki yazıyı değiştirdim) (İngilizce resim içindeki  metini aşağıda verdim)
Adam 2: Güzel.

 

 Ockham'ın  Usturası: 14. yüzyılda yaşamış İngiliz filozof Ockham'lı William’ın  ‘’Ustura’’ yakıştırması, gereksiz varsayımları kesip alma fikrinden kaynaklanır. Bazen cimrilik ilkesi diye de geçen Ockham'ın  usturası özetle, iki iddia arasından birini yeğlememiz gerektiğinde, daha az varsayıma gerek duyan açıklamanın daha muhtemel olduğunu hatırlatır. Bir araştırmanın ilk evrelerinde kişinin gayretini yönlendirmekte özellikle değerli olduğu düşünülen bir pratik usulden ibarettir.

 

 KISS ilkesi: ‘’Keep it simple,Stupid /Basi,tut, aptal) ’’ ilkesi. Bilgisayar programcılarında programa karmakarışık özellikler ekleme ve dallanıp budaklanması yönünde dayanması güç bir eğilim vardır. Bunun sonuncunda son kullanıcının %95’i bu eklenen programları kullanmamaktadır.


 

Buridan’ın eşeği: Kendini iki saman balyasının tam ortasında bulan eşek, bir balyayı ötekine tercih etmek için bir neden görmediğinden dolayı hiçbir şey yapmaz ve açlıktan ölür. Hayvanın yanılgısı, bir şey yerine başka bir şey yapmak için neden olmayışının seçim yapmayı akıl dışı kıldığını, dolayısıyla hiçbir şey yapmamayı akla uygun kıldığını sanmaktır.  (Basit tut).


Bu felsefi traş bıçağı, aynı tahmin hakkında rekabet eden hipotezler sunulduğunda ve her iki hipotezin de eşit açıklayıcı güce sahip olduğunda, en az varsayım gerektiren hipotezin tercih edilmesi gerektiğini savunur ve bunun farklı tahminler yapan hipotezler arasında seçim yapmanın bir yolu olmadığını belirtir. Benzer şekilde, bilimde, Ockham'ın tıraş bıçağı, aday modeller arasında kesin bir hakem olmaktan ziyade teorik modellerin geliştirilmesinde bir tümevarımsal  sezgisel yöntem olarak kullanılır.

 "Daha azıyla yapılabilecek bir şeyi daha fazlasıyla yapmak boşunadır" ve "Gereklilik olmadan bir çoğulluk varsayılamaz" gibi ifadeler 13. Yüzyıl skolastik yazılarında yaygındı.
 

 

Olası açıklamalar gereksiz yere karmaşık hale gelebilr.  Örneğin herhangi bir açıklamaya cinlerin dahil edilmesini eklemek tutarlı olabilir, ancak Ockam'ın usturası, gerekli olmadıkça bu tür eklemeleri engeller. (kaynak:Vikipedi)