IEC 60364-8-1:2019-02 Işığında Verimli Elektrik Tesisat Tasarımı Bölüm-3

IEC 60364-8-1:2019-02 Işığında Verimli Elektrik Tesisat Tasarımı
Bölüm-3

Ali Uyar

TESİS YÜK PROFİLİ TESPİTİ bölüm 6.2

IEC 60364-8-1:2019 TASARIMIN İKİNCİ gereksinimi olarak Tesis gerçek zamanlı Güç Profili’nin çıkarılmasını ister. Bu konudaki gayretin başarıya ulaşması -ileride göreceğimiz- birçok tasarım hedefinin gerçekleşmesi için de zemin oluşturur.

Zamana karşı Güç(kW/kVA) dağılım profili (saatlik/günlük/yıllık) bize üç konuda bilgi verir:

•   Senelik Güç profilin tepe noktası tesis talep gücünü (kW/kVA) oluşturur. Bu tesisin çekeceği maksimum güçtür. Elektrik tesisatının en pahalı alt yapı elemanları bu güce göre boyutlanır. En az ilk yatırım maliyeti ile tesisin güvenli, verimli ve kaliteli beslendiği seviye budur. Tasarımcı bu değeri doğru öngörmeli, gömleğin ilk düğmesini doğru iliklemelidir. Çoğunlukla Standardın uygulanmadığı tasarımlarda güç profil çalışması yapılmamakta, buradan hesaplanması gereken talep gücü değeri elektrik dağıtım kuruluşunun mevcut yönetmeliğinde belirtiği ampirik formülle elde edilmektedir. Ortalama gerçeğe oturan bu yaklaşım doğal olarak her projede -idarenin kabullendiği- az bir bolluk/yanlış içerir. Ayrıca ampirik hesaplama -verimli tasarımın ihtiyacı olan- diğer başka konularda bilgi üretmez.

•   Matematik 101 dersinden biliyoruz ki belirlenmiş bir zaman aralığında Güç profilinin altında kalan alan (grafiğin entegrali) ilgili dönemde sarf edilen Enerji miktarını (kWsaat/kVAsaat) verir. Bu profillere/grafiklere sahip tasarımcı bölge/kullanım ve gruplamalara ait kararları doğru alır, tasarımını doğru oluşturur.

•   Bu profile sahip işletmeci ilk işletme maliyetini öngörebilir, aylık/yıllık bütçesini hazırlayabilir. Bu bilgiye sahip değilse yaşamadan tesisin ne kadar enerji tüketeceğini öğrenemez.

•   Tesis ile ilgili güç/anlıkyük profili tüketicinin zaman içinde değişen (günlük/mevsimlik) yük karakterini gösterir. Tüketici belli zamanlarda belli cihazlara ihtiyaç duyar ve kullanır, doğal olarak tüketim değişir. Bu başlangıçta tüketicinin sorunu değildir. Ama elektrik idaresinin ciddi sorunudur. Tüketimde oynaklık enerji üreticisi için verimsizlik kaynağıdır. İdare de oluşan üretim kayıplarını saldığı kademeli tarife ile tekrar tüketiciye yükler. Tüketici artık pahalı tarifeye denk gelen tüketimini ucuz tarifeli döneme kaydırmalı, yüksek fatura ödemek istemiyor ise puant yükünü düşürmelidir. Bu sebepten Standart tasarımcıdan tesis yük profilini “ucuz/normal/pahalı” tarifeye uydurmasını, gerekiyorsa yük atma/alma senaryosu oluşturup gerekli alt yapıyı planlamasını ve işletmeciye sunmasını ister. Projenin parçası olarak inşa edilen böylesi bir altyapı işletmede kolaylık, masraflarda azalma ve uygulamada -idarenin de yararına- genel verimlilik sağlar.

Özetle Standart -idarelerle bağlı kalmaksızın- her projenin kendi gerçeğini bulmasını yani enerji profilinin çıkarılmasını ister. İlerleyen zamanda konuları ele alırken göreceğimiz Standardın istediği birçok çalışma bu profille ilgilidir. Tasarım aşamasında projenin beklenen yük profili iki yolla tespit edilir:

•   Benzer tesis ve benzer uygulamalardan elde edilmiş profillerin tasarıma uyarlanması yani bireşim(sentez) yolu ile hazırlanabilir. Bu örnek profillerin güncel/taze olması ve doğrulanmış yöntemlerle ölçümlenmiş ve kayıt altına alınmış olması gerekir.

•   Yerel bilgiler yok veya yeterli değil ise tasarımcı (mekanik tasarımcı ve son kullanıcı ile beraber çalışarak) her bir trafo/ADP temelinde, ona bağlı DP ve MCC’ lere ait elektrik ve elektromekanik yüklerin güçlerini (kW/kVA) ve çalışma sürelerini (saat) gerçek zamanlı öngörerek tespit etmelidir. 24 saat temelinde hazırlanacak senaryo ile detaylı “tesis elektrik Yük Cetveli” oluşturulabilir, bu da bize günlük çözümlenmiş (analitik) yük profilini verir. En az iki senaryo (yaz ve kış şartları için) çalışılmalı, buradan hareketle aylık/mevsimlik ve yıllık profiller öngörülmelidir. Biliyoruz ki coğrafi şartlara bağlı olarak bazı profiller kış, bazı profiller yaz ağırlıklıdır.

Bu emek yoğun mühendislik çalışması standardın tanımladığı alt yapı çalışmalarının temelini oluşturur. Aşağıda vereceğimiz örnekle sınırlı olmamak kaydı ile standardın bu gayreti puanladığı Tablo B.4’ü görelim.

Tablo B.4 ADP seviyesinde ölçülen giriş/çıkış enerji tüketimleri (kWsaat) oranını puanlar:

Bu formülde:

a ADP besleme kolonları(çıkış) yıllık enerji tüketimleri toplamıdır
b ADP (giriş) yıllık enerji tüketimidir.

Standardın istediği ADP’ ye giren ve çıkan enerjinin ne oranda takip edilip izlendiğidir. Tablodan görülüyor ki 50%’nin altında takip puan kazandırmıyor, en yüksek puanı almak için ise 90% üstü ölçüm ve takip gerekiyor.
“kWsaat” temelinde yapılan bu takip günlük, haftalık, aylık, mevsimlik, yıllık olarak tespit ve kayıt edilebilir. Veya daha iyisi bu izleme gerçek zamanlı yapılabilir ve tesisin gerçek genel yük profili ve tüm DP’lerin gerçek işletme yük profilleri çıkar.

Önemli bir noktayı yeni meslektaşlarımız için belirtelim. Standart ölçüm, izleme ve takibin nasıl yapılacağını belirtmiyor. Bu standartların işi değildir. Konu ile ilgilenen teknoloji firmaları gerekli araştırmaları yapar, kendi çözümlerini geliştirir ve ürünlerini serbest piyasaya sunarlar. Bilgi için belirtelim ki farklı yaklaşımlar ile aynı amaca yönelik ürün aileleri -tanınmış firmalar tarafından- Türkiye piyasaya sunulmuştur. Tasarımcının bir görevi de gelişmeleri takip etmek, yeni ürünler/teknolojiler üzerinde yetkin bilgi sahibi olmak ve çağdaş çözümleri yatırımcının yararına sunmaktır.

İşletme grubunun asli görevlerinden biri de kayıt tutmaktır. Çıktıların alınması, tasarım profili ile karşılaştırılması -varsa- hataları görmemize imkân sunar. Bilmek değerlidir. Bilirsek düzeltebiliriz. Ayrıca tesis işletme ve bakım planı bu bilgiye dayanarak sağlıklı şekilde düzenlenebilir. Standardın birçok tablosu daha ayrıntılı inceleme için alt tüketimleri sorgular. Gelecek makalelerde bunların nasıl yapıldığını göreceğiz. İyi okumalar.

Önceki Yazı Sonraki Yazı

Paylaş: