IEC 60364-8-1:2019-02 Işığında Verimli Elektrik Tesisat Tasarımı
 Bölüm-2

Ali Uyar 

YATIRIMCIYI BİLGİLENDİRME Tablo B.1

Bildiğimiz gibi tasarım hiyerarşisinde güvenlik ve kapasite konuları önceliklidir. Takiben enerji verimliliği tedbirleri gelir. Bunun sağlanması için yapılacak tasarımın bazı gereksinimleri vardır:

Yeni yapılacak bir inşaatta veya tadilat inşaatında genellikle şartname ve yönetmelikler “EE1” veya üstü ile belirtilen bir Elektrik Tesisat Verimlilik Sınıfını (EIEC) şart koşar. (Hemen belirtelim. Bir tesisin IEC 60364-8-1;2019’a uymasının şart koşulması yeterli değildir. Mutlaka EE1 veya üstü enerji verimlilik sınıfının da belirtilmesi gerekir). Bu kararlılık var ise, yatırımcının proje iş planı birinci paragrafında bu değerin belirtilmiş/yazılmış olması gerekir. Atılacak ilk adım, tasarımcı ve yatırımcının bir araya gelmesi ve Standartın Ek.B’ sinde  belirtilen seçimli tablolardan toplayacakları puanlar ile ortaklaşa EIEC sınıfını oluşturmasıdır. Bu TASARIMIN BİRİNCİ GEREKSİNİMİDİR. 

Yatırımcıyı bilgilendirmek tasarımcının görevi, bu bilgiler ışığında en sağlıklı yatırım kararını vermek proje sahibinin hakkı ve görevidir. Ek.B’ de verilen, puanların toplanacağı tablolar şunlardır:
      
Konutlar için; 



Sanayi, ticari ve altyapı tesisleri için;



Bu tablolar takip eden makalelerle standardın ışığı altında ayrıntılı olarak incelenecektir. Kısaca açıklamak gerekirse her bir tabloda 3-6 tercih seviyesi bulunmakta, bunlara karşılık farklı puanlar gelmektedir. Yatırımcı ve tasarımcının, maliyetleri de hesaba katarak, yapacakları seçimler tesisin EIEC sınıfını yani tasarımın ana hatlarını, proje bütçesini ve ne tür bir işletme planına sahip olacağını belirler. Yapılan protokol projenin anayasası olup, herkes -mimar ve mekanik tasarımcı dahil- baştan projenin neleri kapsadığını bilir.

Açıktır ki enerji verimli tasarım daha pahalıdır ve asıl yararı yıllarca sürecek işletme maliyetinin düşmesi ile sağlanacak kazançtır. Yatırımcı işletmeye kalacak ise severek ve isteyerek Standardı uygulayacaktır çünkü daha çok kar edecektir.

Peki yönetmelikler herhangi bir “verimlilik sınıfını” şart koşmuyor ve yatırımcı da işletmeye kalmayacak ise Standardı yine de uygular mı? Cevap basitçe ‘Evet’ tir ama burada tasarımcının bilgilendirme görevini hakkı ile yerine getirmesi gerekir. Tasarımcı, tecrübesi ve piyasa verilerine dayanarak EİEC puanı yüksek ürünün daha yüksek kar ile satıldığını yatırımcıya göstermelidir. Yatırımcı gereken ek bütçeyi isteyerek onaylar, bilir ki bilinçli müşteriler ürününü öncelikle satın alacaktır. Görülüyor ki IEC 60364-8-1:2019 şart koşulsun veya koşulmasın tüm yatırımcılar için avantajlar sunar. 

Bunu -mesela- Ek.B’ de verilen Tablo B.7 üzerinde bir örnek çalışma ile gösterelim. Tabloda puanlama trafo verimlilik oranı olan “ƞtfo” değerine göre yapılmaktadır. Tablo şöyledir:



Yatırımcı verimi 98%’den düşük trafo satın alırsa tablodan puan kazanamayacaktır. Ama -mesela- verimi 99% olan trafo alırsa 2 puan kazanacaktır. Açıktır ki verimli trafo daha pahalıdır. Tasarımcı iki trafo arasındaki fiyat farkını yatırımcıya göstermeli ve puanların buna değdiğine ikna etmelidir. Karar almayı kolaylaştırmak için tasarımcının bir kozu daha olabilir. Bazen idareler belli konularda ilave şartlar öne sürer. Mesela trafolar için bu   “Tier 1” şartı olabilir. Eğer öyleyse zaten verimli trafo alınacaktır. Bir anda sorun “ƞtfo” değerinin 99% mi yoksa 99,5% mu olacağına indirgenir. Burada belirtelim ki Tablo B.7 konutları kapsamaz çünkü konutun kendi öz trafosu olmaz. Ama Standartın konutlarla ilgili başka puanlama tabloları vardır, puanlar o tablolardan toplanır.

Çeşitli nedenlerden dolayı bazı tablolardan sıfır puan alınabilir. Önemli olan tüm tablolardan kazanılan puanlar toplamının istenilen elektrik tesisat verimlilik sınıfına yetmesidir. İlgili tesis için “elektrik tesisat verimlilik sınıfı” yani EIEC tespitinin yapıldığı Tablo B.1 aşağıda verilmiştir. 



İstenen EE# sınıfı belirlendikten, tablolardan hangi puanların toplanacağı tespit edildikten sonra tasarım bu hedef doğrultusunda şekillenir. Bundan sonraki adımlar tesisin projeye uygun inşa edilmesi ve hedeflendiği gibi işletiliyor olmasıdır. Belirlenen noktalarda istenilen aralıklarla ölçümleme yapılması, verilerin düzgün kayıt altına alınması ve takibin düzenli yapılması gerekir. 

Bir sene sonunda tescil edilen EE# sınıfı, sanayi ve altyapı tesislerinde 3 senede bir, ticari yapılarda her 5 senede bir incelenerek tekrar onaya sunulmalıdır. Bu aşamada takip ve tescil sorumluluğu son kullanıcı ve yerel idarelerdedir.

Bir sonraki konumuz tasarımın ikinci gereksinimi olan tesis yük profilinin çıkarılmasıdır. İyi okumalar.