×

IEC 60364-8-1:2019-02 Işığında Verimli Elektrik Tesisat Tasarımı Bölüm-10



IEC 60364-8-1:2019-02 Işığında Verimli Elektrik Tesisat Tasarımı
Bölüm-10


Ali Uyar


ALÇAK GERİLİM DAĞITIM SİSTEMLERİNDE “GERİLİM DÜŞÜMÜ KONTROLÜ” ile KAYIPLARIN AZALTILMASIbölüm 6.6

Standardın kablolarda oluşan kayıpların azaltılması için kablo üzerindeki gerilim düşümünün kontrol edilmesidir. IEC 60364-5-52  standardı en uygun ilk yatırım maliyetini sağlayan kesit için kablolarda oluşmasına müsaade edilen en büyük gerilim düşüm oranını belirtmiştir. Ancak bu çözüm en uygun toplam maliyeti sağlamayabilir. Kesit arttırılarak kazanılacak kayıp azalması ilave ilk yatırım maliyetinden büyük olabilir. Bu sebepten tasarımcı IEC 60287-3-2’ e baş vurulmalı ve kesiti büyütüp büyütmemek konusunu incelemelidir. Şayet kullanılıyor ise aynı çalışma Busbar sistemleri için de yapılmalıdır.

Standart yukarıdaki hedef doğrultusunda -kontrol amacı ile- tüm tesisat boyunca dallanarak yayılan hatlarda -gerilim düşümü (∆U %) x yıllık tüketim(kWsaat)- moment hesabının yapılmasını ister. Verilen formül kullanılarak tesis “ağırlıklı gerilim düşüm göstergesi” yani Kgd bulunmalıdır. Bu değer kablo kesitlerini tespit ederken yukarıda verdiğimiz standartların ne kadar iyi çalışıldığının göstergesidir. Talep yüzlerce hesaplama yapılmasını istiyor gibi görünebilir  ama değildir, çünkü:
  • Hesaplama tüketimin 80%’nini taşıyan hatlarda yapılırsa standartça yeterli bulunur.
  • Trafo-ADP ve ADP-DP/MCC hatlarından sonra yıllık tüketim miktarları hızla düştüğünden, buradan gelen katkılar belirleyicilik niteliğini kaybeder, dolayısı ile göz ardı edilebilir. Bu sebepten tasarımcının trafo-ADP bağlantısı, kolon(ingfeeder) ve bazı yüksek güçlü hatlara, mesela ADP-DP/MCC hatlarına odaklanması yeterli olacaktır.

Tek hat şeması sonlama aşamasında besleme kabloları  iletken kesitleri ve busbar sistemleri, ilgili gerilim düşümü ve senelik yük(kWsaat) değerleri zaten belli olmuş olduğundan Kgd verilen formül ile kolayca hesaplanır. Formül şöyledir:
 

Burada:

Kgd    Tesis ağırlıklı gerilim düşümü göstergesi
n     Hesaba katılan devre sayısı
∆U     İlgili devrenin gerilim düşümü (%)
C     İlgili devrenin yıllık tüketimi(kWsaat)

Belirtelim ki Kgd  standartlarla müsaade edilen 5% gerilim düşümü ile doğrudan ilişkili değildir ama tesis ağırlıklı gerilim düşümü göstergesinin 5%’den büyük çıkması kesitlerin sorunlu/sıkıntılı olduğunun işaret eder. Hesaplar gözden geçirilmeli, olası yanlışlık -varsa- düzeltilmelidir. 

Burada “müsaade edilen gerilim düşümü” üzerine bir parantez açalım:

Tasarımcı iletken kesitlerini tespit ederken   IEC 60364-5-52 : 2009’da müsaade edilen gerilim düşümü şartlarına uyar. Buna göre herhangi bir yük noktası ile tesisatın kaynağı arasındaki gerilim düşümü tesisin anma gerilim değerine göre ifade edilen Tablo G.52.1’deki değerlerden daha büyük olmamalıdır.

 


Burada parantezi kapıyoruz ve konumuza geri dönüyoruz:

Kgd ‘nin 4%’den büyük çıkması ağır yük taşıyan hatlarda gerilim düşümü kayıplarının standartlar içinde -ama aşırı- olduğuna işarettir, kesitlerin büyütülmesi tavsiye edilir.  Kesitlerin büyümesi demek ilk yatırım maliyetinin artması demektir. Yatırımcı daha sonra işletme aşamasında sağlanacak ekonomik avantajlar adına şimdiden fedakârlık yapmalı, istenilen puanı sağlayacak kesitler için ek bütçe ayırmalıdır. Tablo B.6’de yatırımcının bu gayretleri puanlanır.




Biliyoruz ki  IEC 60364-5-52 : 2009 görevi yapacak ve emniyetli şekilde akımı taşıyacak en ufak/ekonomik kesiti verir. Kablo -görev yapacağı mesela 25 yıl boyunca- ısınarak enerji harcayacak, mali gider yaratacaktır. Kesiti bir boy büyüterek ödenilecek ek maliyet,  kaybın ufalması ile elde edilen kazanç yanında düşük  kalabilir. Bunun için IEC 60287-3-2’e müracaat edilmeli, kârlılık hesabı yapılmalı, avantajlı ise kablo kesitleri veya busbar tipi bir üst kademeye yükseltilmelidir. Böylesi bir durumda Tablo B.6’dan kazanılan puan da artacaktır.  Bunu aşağıda verdiğimiz örnek ile inceleyelim:

Bir fabrika tasarımı yapılmış, yükler bara ve kablolar ile beslenmiştir. Seçilen iletken kesitlerinin IEC 60364-5-52 : 2009 şartlarını yerine getirdiği görülmüştür. Belirlenen yük cetveli verileri şöyledir:


 
Yapılan hesaplamada Kgd = 2,53 % olduğu görülmüş ve tablo B.6’dan 2 puan kazanılmıştır. Devamında kesitler IEC 60287-3-2’e göre yeniden incelenmiş, toplam ekonomiye katkı yapacak bazı besleme hatlarında aşağıda görüldüğü gibi kesit yükseltmesine gidilmiş ve yük cetveli şu şekilde sonlanmıştır.
 


Yapılan hesaplamada bu defa Kgd değeri 1,019 % olmuş ve tablo B.6’dan 5 puan kazanılmıştır. Buna göre:
  •     Kesit yükseltmenin puan kazanmaya katkısı vardır. Tasarımcı bu kazancın sarf edilecek ek bütçeye değeceğini yatırımcıya göstermelidir.
  •     En büyük katkı en büyük tüketicilerden(kWsaat/yıl) gelmektedir. Tasarımcı böylesi yükleri besleyen hatlara odaklanmalıdır.
Sonuç olarak örneğimizde bara ve kablo kesitlerini “toplam maliyet” temelinde doğru seçilmiş, Standarttan da yüksek puan kazanılmıştır.

Bu başlık altında toplanan puanların Standart içindeki ağırlığı 18/392 olup önem sıralamasında ortalardadır. Satın alma (ve işletmeye yönelik ilave tasarım gayreti) ile kazanılır. İyi okumalar.
Paylaş:
E-BÜLTEN KAYIT
Güncel makalelerimizden haberdar olmak için e-bültene kayıt olun!
Sosyal Medyada Bizi Takip Edin!
E-Bülten Kayıt