Deprem Yüklerine Göre Dübel Seçimi

Emrecan Türkeş

Yeni binalar deprem güvenliği olduğu iddia edilerek satılıyor ancak yapısal olan elemanlarda gösterilen deprem hassasiyeti acaba elektrik&mekanik bağlantılarında da gösteriliyor mu?

Örneğin depreme dayanıklı binada depreme yakalandınız ve üzerinize asma tavanla birlikte borular, kablo tavaları düşüyor. Kendinizi ne kadar güvende hissedersiniz?

Bu konular ile ilgili ülkemizde sismik danışmanlar çalışmaktadırlar ve sektörü yapısal olmayan elemanların deprem dayanımı ile ilgili ciddi bir şekilde geliştirdiklerini size söyleyebilirim. Sismik askılama sistemlerini depreme göre tasarlayabilmekteyken sistemin en kritik kısmı olan betonla bağlantısına ait Eurocode’ta bir şey açıklanmadığı için büyük sıkıntı yaşanmaktaydı. Düşünün tüm sistemi depreme göre tasarlıyorsunuz ancak yükü betona nasıl aktaracağınızı bilemiyorsunuz.

Bunun önüne geçebilmek için sismik danışmanların bazıları dübelin statik dayanımını da depremdeki dayanımına eş tutarken; bir kısmı da Amerikan sistemini esas alarak sismik hesap yapmaktaydı.

Eurocode dübel ile ilgili tüm analizlerin, hesaplamaların ETA tarafından yapılmasını öngörmüştür. ETA’da eskiden çatlaklı/çatlaksız beton durumuna göre sadece depremsiz durum analizi yapılabiliyordu. Genellikle elektrik&mekanik tesisastın bağlandığı yerler gibi betonun gerilim bölgesinde çatlaklı; temele yapılan uygulamalar gibi basınç bölgesindeki yerlerde çatlaksız beton hesabı yapılmaktaydı.

Neyse ki 2013 senesinde ETA’ya C1 ve C2 sismik kategorileri de eklenmiştir.

Türkiye C2 kategorisinde bulunduğu için yeni düzenlemelere göre deprem yüklerine dayanması istenen her dübelin ETA sismik onayına sahip olması gerekmektedir.

Çatlaksız Beton: HSA gibi dübellerimiz çatlaksız beton onayına sahiptir ancak betondaki gerilim bölgelerine göre çekme oluştuğu zaman beton çatlayacağı için çatlaksız beton dübellerinin betonun çekmebölgesinde kullanılmasını önermemekteyiz.

Çatlaklı Beton: 0.4 mm çatlak genişiğinde test edilen dübeldir. Stabil durumda uygulanan dübelin betonun çekme bölgesinde bulunması durumunda beton çatlaklı kabul edilir.  Yükler statik bir çekme/kesme testi şeklinde verilir. Bir dübelin çatlaklı betonda onaylı olması depremde olumlu sonuç vereceği anlamına gelmemektedir.

ETA C1 Sismik Durumu: 0.5 mm çatlak genişliğinde test edilen dübeldir. Yükler deprem simülasyonu şeklinde bir çekme testi şeklinde verilir.

ETA C2 Sismik Durumu: 0.8 mm çatlak genişliğinde açılıp kapanan çatlak sistemi ile test edilen sismik kategoridir. Yükler deprem yükü şeklinde verilir.(Türkiye’nin deprem koşullarına uygun durum)

C2 sismik kategorisi test simülasyonu grafikleri

Soru: Yapısal olmayan elemanlarda dübel dayanımını çatlaklı mı çatlaksız mı alacağım?

Cevap: Deprem yükü söz konusu değilse bu sorunun cevabı uygulama yapacağınız yerin statik durumda gerilim bölgesinde olup olmadığında gizlidir. Örneğin iki taraftan mesnetli bir kirişin altına yapılacak bir uygulamada beton çatlaklı alınmalıdır çünkü bu bölge betonun gerilim bölgesidir.   Uygulamanın çatlaklı beton dayanımı EOTA TR029 statik hesap yöntemine göre hesap edilmelidir.





Soru: Deprem onayı bir zorunluluk mudur?

Cevap: Sistem deprem yükü etkisindeyse deprem onayı bir zorunluluktur. Türkiye koşullarında ETA C2 sismik onayına sahip dübel EOTA TR045 Sismik hesap yöntemine göre hesap edilmelidir. Dübel C2 sismik onaylı olsa bile EOTA TR45 ‘e göre hesap edilmezse deprem dayanımı söz konusu olmaz.

Soru: Ankara deprem bölgesi değil; burada sismik koruma yapmam gerekiyor mu?

Cevap: Bulunduğunuz bölgenin deprem ivmesi 0.05 g ile 0.1 g arasında ise ETA C1; 0.1 g den daha büyük ise ETA C2 sismik kategorisine aittir.  ETA’nın yayınlamış olduğu haritada bırakın Ankara’yı Konya dahil tüm Türkiye dübel için deprem bölgesi olarak geçmektedir.



Özetlemek gerekirse yapısal olmayan elemanlar için de deprem koruması yapılmalıdır ve bu önlemler sadece halat, izolatör ile sınırlı kalmamalıdır. Dübelde ETA C2 sismik onayı olmazsa ve EOTA TR045’e göre sismik hesabı yapılmazsa çok güvendiğimiz sismik yalıtım betondan ayrılacak ve canımıza kastedecektir.

Bir sonraki yazımızda “ Dübel EOTA TR45 Sismik Hesap Yöntemi ” anlatılacaktır.