Sıradan kişiler tarafından çalıştırılması amaçlanan dağıtım panoları (DBO)

için güncel standart IEC 61439-3

Yazı Dizisi – 4

Hakan Polatkan

Kısa devre problem olmadığında

Daha önceden belirtildiği üzere, DBO’ların IEC 61439-3 standardını karşılayan kurulum ortamı üçüncül ve küçük sanayi sektörleri (dükkanlar, süpermarketler, oteller, okullar, atölyeler, bankalar vb.) ve ev ortamı olup uç yüklere yakın ve AG dağıtım panolarından uzaktır. Ve eğer InA akımının ≤ 250 A olması gerektiğini eklersek, kurulum noktasının muhtemel kısa devre akımının, genellikle kısa devre riskleri olmayan panolar için üst limit olan etkin 10 kA’dan daha az olduğu sonucunu çıkarabiliriz.

IEC 61439-1 standardında kısa devre dayanımının doğrulanmasından istisna tutulan panolar aşağıdaki şekilde sıralanmıştır;

a) 10 kA etkin değeri geçmeyen beyan kısa süreli kısa devre akımına veya beyan şartlı kısa devre akımına sahip panolar.
b) Pano giriş değerindeki bağlantı uçlarında izin verilebilir en büyük beklenen kısa devre akımında 17 KA değerini aşmayan kesme akımına sahip akım sınırlayıcı düzenler ile korunan panolar veya panoların devreleri.
c) 110 V’tan daha az olmayan beyan sekonder gerilimi için beyan gücü 10 KVA’yı aşmayan veya 110 V’tan daha az sekonder gerilimi için beyan gücü 1,6 KVA’yı aşmayan ve kısa devre empedansı % 4’ten daha az olmayan transformatörlere bağlanması amaçlanan panoların yardımcı devreleri.

Yukarıdaki maddeler ışığında gerçek maksimum Icp (besleme terminallerinde oluşması beklenen kısa devre akımı) akımının açılması durumunda, anlık 17 kA’yı aşmayan sınırlı bir Ipk nominal tepe dayanım akımı sağlayan bir devre koruma cihazı (SCPD) ile korunduğu durumda, DBO kısa devre doğrulanmasından istisna tutulmaktadır. Eğer InA  ≤125 A ise ve DBO’nun ana sigortası, bir otomatik sigorta ise, plaka üzerinde gösterilen aşırı kısa devre gücüne kadar herhangi bir cihaz ya da kısa devre akımı için bu güvenlik şartı daima garanti edilir.

Bunun için uç bir örnek de ana sigortanın 125 A In nominal akımına (InA değerinin aynı olduğunu varsayıyoruz) ve 25 kA Icn’ya sahip 4 kutuplu bir otomatik sigorta olduğu bir OG/AG kabin içine veya yakınına kurulan bir DBO olabilir. Kaynak yönü trafo gücü ve kısa bağlantı hattı bilerek değerlendirilen 23 kA’lık bir muhtemel bir kısa devre akımını ele alırsak; kısa devre durumunda, yeterli güce sahip (25kA > 23kA) devre kesici güvenle açılır. Bu durumda, DBO’nun korunmasının değerlendirilme zorunluluğunda olarak, varsayılan 23 kA olduğundan 10 kA’nın muafiyetinden yararlanamazsınız. Ancak 61439-3 standartlarının izin verdiği şekilde, anlık 17 kA altında kalacak şekilde, tepe akımlarını mutlaka sınırlayacak olan 25 kA Icn’ya sahip otomatik sigortanın avantajından yararlanarak DBO’yu koruyabilirsiniz. Sonuç olarak: bu noktadaki herhangi bir DBO panosu devre kesici tarafında korunuyor olacaktır.

Eğer çıkış ünitesinin ana busbar ve güç terminallerine bağlı giriş cihazının terminalleri arasında ana ve dağıtım busbarı üzerindeki mesafe 3 metreyi aşmıyorsa aynı kısa devre akımı (Icc) geçerlidir. Ana busbar, dağıtım busbarı ve giriş cihazı, her birim içindeki kısa devrelere karşı ilgili koruma cihazının yük tarafında meydana gelen azaltılmış kısa devre gerilmelerine göre, fazlar arasında ve/veya fazlar ve toprak arasında dahili bir kısa devre oluşturmayacak şekilde kablo bağlantılarının düzenlenmesi koşuluyla test edilip boyutlandırılabilir.

Son test
IEC 61439-3 standardı genel kısımda açıklanmış rutin doğrulamayı (pano montajcısı tarafından yapılacak olan) herhangi bir şekilde değiştirmez.
Pano testi, bilindiği üzere, dahili ve harici bir görsel muayene yoluyla gerçekleştirilip aşağıdakilerin kurulumu ile ilgili olarak özellikle işçilikteki kaliteye odaklanır:
1) Muhafazaların IP koruma derecesi
2) Aralık ve atlama mesafeleri (gerilim kategorisi III ve Uimp 4 kV için en az 3mm);
3) Elektrik çarpmasına karşı koruma ve koruma devrelerinin bütünlüğü;
4) Dahili parçaların birleştirilmesi ve de tasarım ve uygulama arasındaki tutarlılık;
5) Dahili elektrik devreleri ve bağlantıların doğru kablolaması;
6) Kablo kesidine uygun terminal blokları (varsa);
7) Mekanik çalıştırma;
8) Dielektrik özellikler;
9) Kablolama, çalışma performansı ve fonksiyon
Hassas görsel ve işlevsel kontrollerden sonra sadece tek bir enstrüman ile test gerekir: elektriksel yalıtım.
Bilindiği üzere, DBO’lar ile tam olarak örtüşen InA < 250 A akıma sahip panolar için minimum yalıtım direnci testi kabul edilir ve yeterli bulunur.
Pratikte, en az 500 V d.c. bir gerilime sahip bir ölçüm aleti uygulanarak ölçülen farklı akım yüklü kutuplar (F-F, F-N, F-PE) arasındaki yalıtım direncinin, devrelerin toprak gerilimlerine göre (maks. 300V) en az 1000 Ω/V. olduğunun kontrol edilmesi yeterlidir.
Sonunda, nominal darbe dayanım gerilimi Uimp test edilir, 4 kV ile sonuçlanır ve her dahili kritik noktada (ara bölme, kablo geçişi, busbarlar, terminaller vb.) akım yüklü bileşenler arasındaki hava boşluğunun en az 3 mm olduğu görülür (bu kritik noktalar arasından bu kalınlıktaki bir yalıtım şablonunun geçmesi yeterli olacaktır).

“Sıradan kişiler tarafından çalıştırılması amaçlanan dağıtım panoları (DBO) için yeni referans standardı IEC 61439-3” yazı dizimiz bitmiş bulunmaktadır. Faydalı bir yazı dizisi olduğunu ümit eder, ilginiz için çok teşekkür ederiz.