Aktif Hava Çekmeli Çok Hassas Duman Dedektörleri

Volkan Aktaş

Aktif Hava Çekmeli Duman Dedektörleri; korunan mahalden bir boru şebekesi vasıtasıyla çektiği havayı, çok hassas bir dedektörde sürekli olarak izleyerek çok küçük miktarlardaki dumanı algılayabilen sistemlerdir.



Neden Kullanılır?

• İşletme devamlılığı için en erken algılama,

Telekomünikasyon tesisleri             Üretim tesisleri

Bilgisayar odaları

Bankacılık işlemleri

• Gereksiz gaz deşarjlarının önlenmesi,


• Güvenli tahliye için ekstra zaman,


• Dumanı algılama zorluğu,


• Toz-rutubet gibi zorlayıcı etkenler,

Yangın algılama sistemleri tasarım standardı EN 54-14’e göre noktasal bir duman dedektörü için izin verilen maksimum çalışma yüksekliği 11 metredir. Işın tipi duman dedektörleri için ise bu değer, tavan yüksekliğinin yarısına da dedektör yerleştirmek kaydıyla 25 metredir. Günümüzdeki endüstriyel ve ticari amaçlı tesislerde bu değerlerler sıklıkla aşılır olmuştur. Çoğu zaman tavanın yarı yüksekliğine dedektör yerleştirmek de mümkün olmamaktadır.

Gün geçtikte bu gibi tesislerde klasik yangın algılama sistemleri yerine, ortam şartlarına göre hassasiyetin ayarlayabilen ve çalışma şartlarına göre duman algılama standartlarının değişimine imkân tanıyan, çok hassas ve erken algılama yapan, servis ve bakım maliyetleri düşük aktif hava çekmeli duman dedektörleri tercih edilmektedir.

Aktif hava çekmeli dedektörler, noktasal ya da ışın tipi dedektörlerin aksine dumanın kendisine ulaşmasını beklemek yerine ortamdan sürekli hava çekerek örnek alan “aktif” cihazlardır. Noktasal ya da ışın tipi dedektörler gibi dumanın birikmesini sağlayacak yatay bir yüzeye (tavan vb.) ihtiyaç duymazlar. Bu özellikleri sayesinde istenilen her yükseklikte çoklu algılama yapabilirler. Ayrıca noktasal ve ışın tipi dedektörlere kıyasla çok geniş bir hassasiyet aralığına sahiptirler. Örneğin bir aktif hava çekmeli duman dedektörü, mikroişlemci üretimi yapan ultra temiz bir tesiste de,  dizel forkliftlerin girip çıktığı bir depoda da kullanılabilir.

Günümüzde aktif hava çekmeli dedektörler; stratifikasyon ihtimali olan endüstriyel depo, üretim alanları, fabrikalar, enerji üretim tesisleri, fuar ve sergi alanları, konferans salonları, alışveriş merkezlerindeki atrium ve foodcourd alanları, spor salonları, hava limanları, uçak hangarları, müze ve tarihi yapılar, soğuk hava depoları, data center, server odaları gibi dumanın algılanmadan önce geniş bir alana yayıldığı yüksek tavanlı ve geniş mekanlarda ya da yapay/doğal havalandırma koşullarından ötürü diğer algılama yöntemlerinin yetersiz olduğu alanlarda duman algılama için kullanılır.





Çalışma Prensibi:  

Algılama yapılacak bölgede belirli bir düzen çerçevesince örnekleme boruları yatay ya da dikey olarak döşenir ve boruların bir ucu cihaza girilir.

Bu boruların üzerine uygun görülen noktalarda delikler açılır. Cihaz, içindeki fan sayesinde bu örnekleme noktalarından hava emer.





Her bir borudan gelen hava miktarı cihaza girer girmez sensörler yardımıyla ölçülür. (Hava miktarının gerekenden fazla olması boru tesisatındaki bir çatlağın ya da kopmanın işaretidir. Az   olması ise tıkanma anlamına gelir.)

Emilen hava, bu ölçümden sonra havadaki büyük partikülleri tutan bir filtreden geçerek dedektör hücresine ulaşır.





Buraya gelen hava lazer ışını ile taranır. Eğer havada duman partikülü yoksa ışın hücre duvarında sönümlenir. Eğer duman partikülü varsa partikül üzerine düşen ışık ile aydınlanır. İçbükey yansıtıcı bu ışığı toplayıp ışığa duyarlı hücre üzerine düşürür. Bu hücre ışığı elektriksel bir değere dönüştürür.

Böylelikle algılama yapılmış olur.

Aktif hava çekmeli sistemlerde tasarım yaparken, hava emiş borularının mümkün olduğunca kısa tutulması, yön değişikliğinin az yapılması, örnekleme boru adedinin imkanlar ölçütünde mümkün olduğunca fazla olması algılama süresini iyileştirici etkenlerdir.

Herhangi bir borunun en son deliğinden cihaza hava ulaşımı standartlar gereği 120 sn’yi aşmamalıdır. Delik yerleşimi yapılırken standart duman dedektörü yerleşimi baz alınabilir. Eğer ortam koşulanına göre farklı tipte delik yerleşimi gerekiyorsa (dikey algılama, pano içi uygulamaları vb.) yerleşim buna göre yapılmalıdır.

Havayı emiş hızı; borudaki deliklere, dönüş sayısına, dış ortamdaki hava basıncına, boru uzunluğuna, cihazın aspiratör hızına göre değişiklik göstermektedir. Emiş yapılacak delik noktalarını hesaplarken, üreticilerin tasarım yazılımlarından yararlanılabilir. Bu yazılımlar ile deliklerin yerleri, boru uzunlukları, boru güzergahları, delik genişlikleri simule edilebilir ve hesaplanabilir

Standartlar:

Aktif hava çekmeli duman dedektörlerinin planlama, tasarım, montaj, işletmeye alma, kullanım ve bakım esasları aşağıdaki standart ve kodlar tarafından belirlenir. Bu standart ve kodlar tasarım sırasında referans alınmalıdır.

Avrupa Normları

• EN54-20 Yangın Algılama ve Yangın Alarm Sistemleri – Bölüm 20: Aktif Hava Çekmeli Çok Hassas Duman Dedektörleri (EN54-20);

Hava çekmeli duman dedektörleri standardı EN 54-20’ye göre üç sınıfa ayrılır.

Bunlar;

• A sınıfı : Çok Yüksek Hassasiyet – Çok seyreltik dumanın oluştuğu ya da çok erken algılamanın gerektiği alanlar.


• B sınıfı : Yüksek Hassasiyet – Erken algılamanın gerektiği alanlar.


• C sınıfı : Normal Hassasiyet – Noktasal ya da ışın tipi dedektör seviyesinde hassasiyetin yeterli olduğu genel alanlar.

Amerikan Normları

• National Fire Alarm and Signaling Code (NFPA 72)


• Standard for the Protection of Information Technology Equipment (NFPA 75)


• Standard for the Fire Protection of Telecommunications Facilities (NFPA 76)

Hava çekmeli duman dedektörleri standardı NFPA 72 ve NFPA 76 ‘ya göre üç sınıfa ayrılır.

Bunlar;

• A sınıfı : Çok Yüksek Hassasiyet – Çok seyreltik dumanın oluştuğu ya da çok erken algılamanın gerektiği alanlar.(60 saniye)


• B sınıfı : Yüksek Hassasiyet – Erken algılamanın gerektiği alanlar.(90 saniye)


• C sınıfı : Normal Hassasiyet – Noktasal ya da ışın tipi dedektör seviyesinde hassasiyetin yeterli olduğu genel alanlar. (120 saniye)