Yangın Algılama Sistemleri ile Diğer Sistemlerin Entegrasyonu

İpek Yavuz Konak

Geçmişte yangın algılama sistemleri çoğunlukla yangın alarm santrali, dedektör, buton ve sirenden oluşmaktaydı. Günümüzde binalar hem daha yüksek katlı yapılmakta, hem de birçok elektrik ve mekanik sistemi içinde barındırmaktadır. Özellikle akıllı bina teknolojilerinin ve otomasyonun gelişmesiyle birlikte binalarda her geçen gün daha fazla sistem entegre çalışmaktadır.

Yangın anında yangın algılama sistemlerinin binadaki diğer sistemleri yangın senaryosu kapsamında izleyebilmesi ve kontrol edebilmesi gerekir. Bu durum Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik'in 82. maddesinde belirtilmiştir:

"MADDE 82 - (1) Yangın hâlinde otomatik olarak gerekli kontrol fonksiyonlarını yerine getirecek acil durum kontrol sisteminin

a) Yangın sırasında kapanması gereken yangın kapılarını ve diğer açıklıkları kapatma amaçlı cihazları normal hâlde açık durumda tutan elektromanyetik kapı tutucu ve benzeri cihazlarının serbest bırakılması,

b) Merdiven yuvaları ve asansör kuyuları basınçlandırma cihazlarının devreye sokulması

c) Duman kontrol sistemlerinin işlemlerini yerine getirmesi,

ç) Acil durum aydınlatma kontrol işlemlerini gerçekleştirmesi,

d) Güvenlik ve benzeri sebeplerle kilitli tutulan kapıların ve turnikelerin açılması,

e) Asansörlerin yapılış özelliklerine bağlı olarak yangın esnasında kullanımının engellenmesi veya tahliye amacıyla itfaiye veya eğitilmiş bina yangın mücadele ekipleri tarafından kullanılmasının sağlanması,

f) Mahalli itfaiye ile elektrik işletmesine, belediyeye, polise veya jandarmaya, kurum amirine, bina sahibine ve gerekli görülen diğer yerlere yangının otomatik olarak haber verilmesi, özellik ve fonksiyonlarına sahip olması lazımdır.

(2) Acil durum kontrol işlemleri, yangın alarm sisteminin donanım ve yazılım bütünlüğü içerisinde bulunan kontrol birimleri ile gerçekleştirilir. Kontrol edilen sistemin ve cihazlar ile ilişkisi bulunan güvenlik sistemlerinin, bina otomasyon sistemleri gibi diğer sistemler tarafından yapılabilecek her türlü kontrol ve kumanda işlemlerinin, yangın veya benzeri bir acil durumda yangın kontrol panelinden yapılacak acil durum kontrol işlemlerini hiçbir şekilde engellememesi gerekir."

Aynı şekilde EN 54-14 standardının 13. maddesinde de aşağıdaki ifade yer almaktadır:

"Yangın algılama ve alarm sistemi aşağıdaki gibi diğer yangından korunma sistemlerine başlatma sinyalleri göndermek için kullanılabilir:

a) Otomatik yangın söndürme sistemleri,

b) Duman boşlatma ve ısı boşaltma istemleri,

c) Yangın kapılarının açılmasını ve kapanmasını tetikleyen sistemler."

Buna göre yangın algılama sistemleri yangın anında duman kontrol sistemleri, otomatik yangın söndürme sistemleri, asansörler, elektromanyetik kapı tutucuları, kartlı geçiş sistemleri vb. sistemleri kontrol edebilmelidir. Bu işlemlerin gerçekleştirilebilmesi için yangın algılama sistemlerinde giriş ve çıkış modülleri kullanılmalıdır. Giriş modülleri diğer sistemlerin kuru kontak röle çıkışlarını izleyebilirken çıkış modülleri de diğer sistemlere kuru kontak röle çıkışı ile tetik verebilmektedir.

Giriş ve çıkış modüllerinin özellikleri ve performans kriterleri EN 54-18 Standardında belirtilmiştir. Binalarda kullanılacak giriş ve çıkış modüllerinin uluslararası akredite kuruluşlar tarafından verilen EN 54-18 CPR sertifikasının bulunması gerekmektedir.

- Asansörlerin kontrolü

- Asansör kuyusu ve yangın merdiven boşluklarındaki basınçlandırma sistemlerinin kontrolü

- Konfor havalandırma sisteminin kontrolü

- Duman damper sisteminin kontrolü

- Elektromanyetik kapı tutucularının kontrolü

- Acil durum anons sisteminin kontrolü

- Kartlı geçiş sisteminin kontrolü

- Yangın söndürme sisteminin kontrolü

- Patlayıcı gaz dağıtım sistemlerinin kontrolü

- Elektrik dağıtım sistemlerinin kontrolü

- Acil durum yönlendirme sistemlerinin kontrolü

Yangın algılama sistemleri diğer sistemleri kontrol edebildiği gibi aynı zamanda izleyebilmelidir. İzleme işlemi giriş modülleriyle yapılabilmektedir. Adresli yangın algılama sistemlerinde giriş modüllerinin yapabileceği işlemlere aşağıdaki örnekleri verebiliriz:

- Sulu söndürme sistemlerinde akış anahtarları ve hat kesme vanaları konumlarının, pompaların durum bilgilerinin, su deposu düşük seviye bilgisinin izlenmesi

- Deprem sensörlerinin izlenmesi

- Duman damperlerinin açık/kapalı durum bilgisinin izlenmesi

- Gazlı yangın söndürme sistemlerinin yangın ve hata durumlarının izlenmesi

Projeye göre değişmekle birlikte bazı durumlarda izleme ve kontrol noktaları birbirine yakın olabilmektedir. Bu tip projelerde ayrı ayrı giriş ve çıkış modüllerinin kullanılması hem uygulamada montaj/tesisat zorluğu yaratmaktadır, hem de ekonomik açıdan dezavantajlıdır. İzleme ve kontrol noktalarının yakın olduğu projelerde iki işlemi birden yapabilen I/O modüllerinin kullanılması daha sağlıklı olacaktır.

Ayrıca giriş ve çıkış modüllerinin kısa devre izolatörlü olması çevrimin kısa devre hatalarına karşı korumalı olmasını sağlar. Bunun için modüllerin uluslararası akredite kuruluşlar tarafından verilen EN 54-18 CPR sertifikasının yanı sıra EN 54-17 CPR sertifikasının da bulunması gerekmektedir.

Görüldüğü üzere yangın anında yangın algılama sistemlerinin acil durum kontrol işlemlerini gerçekleştirebilmesi ve diğer sistemlerle entegre çalışabilmesi için giriş ve çıkış modüllerine ihtiyaç vardır. Bu modüller adresli yangın algılama sistemlerinde bulunmaktadır. Yangın anında yapılacak işlemler için senaryolar oluşturulmalı ve bu senaryolar yangın alarm santraline programlanmalıdır. Bu şekilde yangın durumunda senaryolar başlatılarak diğer sistemlerin kontrolü sağlanabilir. Yangın alarm sistemi seçimi yaparken yangın alarm santralinin senaryo kapasitesinin projenin ihtiyaçlarını karşılayıp karşılayamayacağına mutlaka dikkat edilmelidir.

KAYNAKLAR:

1. Mavili Elektronik A.Ş. proje ve teknik uygulama birimi notları


2. Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik


3. TS CEN/TS 54-14 (Yangın tespit ve yangın alarm sistemleri - Bölüm 14: Planlama, tasarım, tesisat, işletmeye alma, kullanım ve bakım ile ilgili standart