Paslanmaz Çelik Elektrik Mahfazaları 

Yazı Dizisi-1

Alp Arslan  Ok 

Giriş

Korozyon dayanımının önem taşıdığı çeşitli endüstriyel uygulamalarda elektrik mahfazalarının paslanmaz çelik malzemeden imal edilmesi genel olarak tercih edilmektedir. Ancak paslanmaz çelik malzemelerin de seçiminde ve kullanımında dikkat edilmesi gereken kurallar vardır. Bu dokümanın konusu paslanmaz çelik elektrik mahfazalarının uygulama şartlarına uygun olarak seçimi ile nakliye, depolama ve şantiye şartlarında dikkat edilmesi gereken bilgiler ve pratik önlemlerden oluşmaktadır.

Paslanmaz çelikten imal edilen elektrik mahfazalarının imalatları ve imalat sonrası yüzey işlemleri sırasında uygulanması gereken tekniklerin korozyon dayanımı açısından büyük önemi vardır. Ancak bu konu bu dokümanın içeriğinde bulunmamaktadır. Burada paslanmaz çelik imalatının teknik açıdan doğru bir şekilde gerçekleştirildiği var sayılmaktadır.

Paslanmaz Çelik Mahfazalar

Paslanmaz çelik çeşitli endüstriyel uygulamalarda elektrik ekipman mahfazası olarak güvenilirliği kanıtlanmış bir malzemedir. Paslanmaz çeliğin korozyon dayanımında uygulamanın ortam/çevre şartları, seçilen çeliğin türü ve yüzey işlemi belirleyici öneme sahiptir.

Bir projede kullanmak üzere paslanmaz çelik mahfazaların özellikleri belirlenirken burada bahsedilen faktörlerin dikkatlice ele alınması sayesinde kullanılan ekipman için gerekli olan korozyon koruma seviyesinin sağlanması ve uygulamanın genel olarak başarılı olması mümkün olacaktır.





Ortam/çevre şartları;

Uygulama yapılacak bölgenin ikliminin paslanmaz çelik malzemenin korozyon dayanımı üzerinde büyük etkisi vardır.

Örneğin, 304 kalite paslanmaz çelik çok çeşitli ortam şartlarında korozyona dayanım göstermektedir, ancak tuz ve diğer kloridli ortam şartlarında korozyona uğraması kaçınılmazdır. Genel geçerli kural olarak 304 kalite paslanmaz çelik deniz kıyısından10km iç kısımlara kadar kullanılmamalıdır; ama bu mesafenin gerçekte ne kadar olduğu ancak uygulama yerine özel olarak, o bölgedeki iklim şartları değerlendirilerek belirlenebilir. Bu sebeple 304 kalite paslanmaz çeliğin marin uygulamalarında periyodik temizleme ve kimyasal pasivasyon işlemi gibi özel önlemler alınmaksızın kullanılması önerilmemektedir.

Soğuk iklimli bölgelerde kloridler buz çözücü kimyasallar olarak kullanılabilmekte ve yine 304 kalite paslanmaz çelik yüzeylerinde noktasal korozyona sebebiyet verebilmektedirler.

Endüstriyel çevre şartlarında kloridler duman ve uçuşan küller içinde bulunabilir. Bunlar yıkanmayan, temizlenmeyen yüzeylerde pislik ile nem birikintileri halinde toplanabilir ve sonuç olarak noktasal korozyona sebebiyet verebilirler. Doğru paslanmaz çelik seçimi yapılmış olsa bile bu şekilde pislik birikintilerinde yoğunlaşabilecek korozif maddeler paslanmaz çelik yüzeyindeki koruyucu pasif tabakanın delinmesine sebep olabilir. Bu tip durumlarda temizlik yapmak gerekmektedir. Bu sayede paslanmaz çelik yüzeylerin kendini onarma mekanizmasının korunması ve sulfur-dioksit, klorid veya demirli atıkların birikerek yoğunlaşmasına engel olunabilir.

Özellikle dikkat edilmesi gereken bir başka konu da sadece genel iklim şartların değil mahfazanın monte edileceği yerde geçerli özel mikro-iklim şartlarının da dikkate alınması gerektiğidir. Bu duruma en bariz örnek özellikle otobanlarda yoğun olarak kullanılan ve araç trafiğinin yoldan kaldırarak uzak mesafelere kadar taşıyabildiği buz sökücü olarak kullanılan kimyasalların yerleşim bölgelerinde oluşturabildiği negatif etkidir. Benzer şekilde, yoğun ve duran trafik ile artan egsoz gazı salınımının alt geçit, tünel yada bilet gişesi bölgelerindeki etkileri de mikro-iklim şartlarına dikkat çekmek açısından değerlendirilebilinir.

Hangi paslanmaz çelik tipi?

304 kalite paslanmaz çelik özel bir korozyon dayanımı ihtiyacı duyulmayan farklı uygulamalarda en yaygın olarak kullanılan tiptir. Daha agresif ortamlar daha pahalı bir paslanmaz çelik tipi olan 316 kalitenin kullanımını gerektirmektedir. Ancak 316 kalite için dahi ortamda bulunan kimyasallar, bunların konsantrasyonu ve agresiflik dereceleri detaylı bir şekilde incelenip, değerlendirilmeli ve gözlemlenmelidir; bu tipin de yeterli olamadığı durumlar olabilir.

304 Kalite Paslanmaz Çelik

SEA 304 / EN 1.4301

Amerikan SAE (Society of Automotive Engineers) tarafından 304 tipi olarak sınıflandırılan paslanmaz çelik 18-20% oranında krom ve 8-10.5% oranında da nikel içermektedir. Zaman zaman ’18-8’ olarak da adlandırılan 304 tipi farklı endüstriyel uygulamalarda yaygın bir şekilde standart paslanmaz çelik tipi olarak kullanılmaktadır. 304 kalite paslanmaz çeliğin kullanılmasının sakıncalı olduğu en bilinen uygulama yeri, uçmak suretiyle yüzeylerde birikebilen tuzun bulunduğu sahil bölgelerindeki harici tip uygulamalardır.

Gıda ve içecek endüstrisinde mahfazaların paslanma endişesi duyulmadan sık sık yıkanması gerekmektedir. Buralarda 304 tipi paslanmaz çelik yoğun olarak kullanılmaktadır. Et, süt, meyve ve sebzelerde bulunan çeşitli asitlere karşı dayanımının yüksek olması sebebiyle 304 tipi paslanmaz çelik gıda ve içecek proseslerinde kullanılan makinelerin control ve kumanda ekipmanları mahfazalarının ideal hammaddesi olmuştur. Yine de eğer ortamda aşırı derecede klorid kullanımı mevcut ise veya temizleme prosedürleri yüksek korozyon özelliğine sahip solventler gerektiriyor ise daha güçlü bir paslanmaz çelik tipinin kullanımı gerekebilir.

Atık ve içme suyu işleme tesislerinin bir çoğunda da 304 kalite paslanmaz çelik kullanımı yeterli olabilir. Ancak, bazı su işleme tesislerinde dezenfektan olarak klorin gazı ve kullanılan klorinin artıklarının yok edilmesi için de sulfurdioksit kullanılmaktadır. Zaten doğası gereği yüksek nem oranına sahip olan ortam ile bu gazların korozif etkisi birleştiğinde 304 kalite paslanmaz çeliğin sınırları aşılmaktadır. Bazı belediyeler çevre dostu yaklaşımla daha az kimyasal kullanımı yönünde efor sarfetmekte ve su arıtımında ultraviyole işlem uygulamaktadırlar. Bu tip tesislerde kimyasal kullanımı olmadığı için 304 kalite paslanmaz çelik kullanılabilir.

Bundan sonraki yazımızda “316 Kalite Paslanmaz Çelik, Nitrik ve Hidroklorik Asit"   anlatılacaktır.