Dübel Deyip Geçmeyin...!

Yazı Dizisi-3

Emrecan Türkeş

İlk yazımızda dübellerde deprem performansının önemine ve dübellerin hesabının deprem kriterlerine göre yapılmadığına değinmiştik. İkinci yazımızda ise titreşim yüküne karşı yorulma hesabı yapılmayan dübel uygulamaların ne sonuçlar doğurduğundan söz ettik. Bu yazımızda yine deprem durumuna döneceğim.

Ülkemizde çok fazla hastane yatırımı yapılmakta ve eminim birçoğunuz önünden geçerken “depreme dayanıklı hastane” gibi iddialı tanımlamalar içeren reklamlarına şahit olmuşsunuzdur. Peki bu hastaneler gerçekten depreme hazır mı?

“Depreme dayanıklı bina” tanımının kaynağı binanın temeline veya alt katlarına uygulanan sismik izolatörlerden gelmektedir. Sismik izolatörleri binanın frekansını uzatarak deprem esnasında kolonların daha az yanal yüke maruz kalmasını sağlamaktadır. Bu malzemelerin kullanımını kesinlikle desteklemekle beraber; sismik izolatörlerin neleri yapıp neleri yapamayacağını kavrayamadığımız zaman elimizde patlayacak bir bombaya dönüşeceğini belirtmek isterim.

Önce gelin sismik izolatörün binalara nasıl olumlu katkı getireceğini aşağıdaki videolardan izleyelim:

•   https://www.youtube.com/watch?v=HuSiRRoz72Y


•   https://www.youtube.com/watch?v=_DmmX10l5_k

Peki bu kadar masum gözüken bir sismik izolatör nasıl elimizde patlayacak bombaya dönüşebilir?

• Sismik izolatörleri binaya bağlarken dübelin deprem hesabını yaptınız mı?

Yaptığınız tüm hesaplar binanın deprem yüklerini kurtaracağını söylüyor ancak ya sismik izolatörü binaya bağladığınız plakanın dübeli depremde sıyrılırsa? Binanızın temeline gömdüğünüz onlarca para boşa gitmiş olacak ve tabir-i caizse kaş yaparken göz çıkarmış olacaksınız.

• Sismik izolatör kullandığım için binaya bundan sonra herhangi bir deprem yükü gelmez diyorsunuz. Peki emin misiniz?

Bu konuda binaya deprem yükü gelir veya gelmez tartışmasına girmeyeceğim. Her binanın mevcut kat sayısı, kullanılan izolatör tipi ve binanın bulunduğu bölgenin deprem yer ivmesine göre değişen bir durumdur ancak size şunu net bir şekilde söyleyebilirim. Bu izolatörler depremi hiçbir zaman sıfırlayamaz. Hele hele kat yüksekliği arttıkça depremi sönümlemesi gittikçe güçleşir.

• Sismik izolatör kullandığım için yapısal olmayan elemanlarda deprem dübeli kullanmama gerek kalmaz diyorsunuz. Uluslararası yönetmelikleri gerçekten incelediniz mi?

Diyelim ki yaptığınız bina İstanbul’da 0.4g lik deprem yer ivmesinin bulunduğu bir ilçede inşa edilmekte olsun. Sismik izolatör firmalarının iddiasına göre ne tip bir izolatör kullanılırsa kullanılsın maksimum %85lik bir deprem yalıtımı sağlayabilirsiniz.

Bu konservatif yaklaşımla en iyi ihtimalle 0.4g x 0.15=0,06g lik bir deprem spektrum ivmesi elde ederiz.

ETAG 001 Annex E’ye göre hastane, enerji santrali, itfaiye binası gibi önem sınıfında bulunan binaların 0.05g ve üstü deprem ivmesine maruz kalması durumunda C2 sismik onayı kategorisine göre değerlendirilip; alınan sismik onaydaki performansın EOTA TR 45’e göre hesaplanması gerekmektedir. Buna göre böyle bir hastanenin elektrik tesisatında kullanılacak dübellerin C2 sismik onaylı olması ve çapının EOTA TR45’e göre hesaplanması gerekmektedir.

Resim 1- EOTA’nın yayınlamış olduğu deprem haritası ve deprem kategorileri

İkinci tehlike ise deprem anında binanın her yerinin çatlaklı kabul edilmesi gerekliliğidir. Deprem yatay olarak her iki yönde de etki edeceğinden binanın her tarafı deprem çatlağı oluşacak şekilde kabul edilmelidir. Statik durumdaki gibi burası betonun gerilim burası basınç bölgesidir diyemiyoruz çünkü deprem anında her yer gerilim bölgesi olma potansiyeline sahiptir.

Resim 2 – Binadaki çatlakların depremli(sismik) ve depremsiz(statik) duruma göre değişiklikleri

Sonuç olarak

• Sismik izolatörler binaların deprem performansını arttırmak için önemli bir araçtır ancak sadece izolatör ile depremden korunamayız.


• İzolatörleri binaya deprem dübeli kullanmadan uygularsak büyük felaketlere yol açabiliriz.


• İzolatör kullandım deprem dübeli kullanmama gerek yok derseniz binanız belki yıkılmaz ama ameliyathanedeki hastanın üzerine M&E tesisat düşebilir.

Dübel deyip geçmeyin; önemsiz görülen bu metal parçası sevdiklerinizin canına mal olabilir.