Asansör ve Yürüyen Merdiven İşlerinde

İş Sağlığı ve İş Güvenliği

Yazı Dizisi-5

Mustafa Kavukçu

4-İŞ KAZALARI ve MESLEK HASTALIKLARI

“İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN 2 TEMEL BOYUTU VARDIR”

1- SAĞLIK       Çalışanların Sağlık Denetim ve Gözetimleri
2- GÜVENLİK   Çalışanların iş yeri ortamındaki Tehlikelerin  ortadan kaldırılmasına yönelik çalışmalar

İş Sağlığını tehtit eden iki temel unsur vardır Bunlardan birincisi ani ve çabuk oluşan ve kalıcı hasar veren İş Kazaları diğeri ise çalışma süresince ortaya belli bir sürede çıkan (işin özelliğine
göre süresi kısa ve uzun olabilir) Meslek Hastalıklarıdır.

İŞ KAZALARI ve MESLEK HASTALIKLARI Mevzuatta şu
şekillerde tanımlanmıştır.

İŞ KAZALARI

İLO’ya göre; Belli bir zarara ya da yaralanmaya neden olan beklenmeyen ve önceden planlanmamış bir olaydır.
WHO’ya göre; Önceden planlanmamış, çoğu kez kişisel yaralanmalara, Makinalarin , araç ve gereçlerin zarara uğramasına, üretimin bir süre durmasına yol açan olaydır.
5510 (4) sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Madde 13 göre;

MADDE 13- İş kazası;
a) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,
b) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle,
c) Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
d) Bu Kanunun 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,
e) Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özre uğratan olaydır.

Makina hasarı vb. gibi ölümlerin olmadığı ve kişisel zararların olmadığı durumlara olay denilir. WHO’da Aletlerin Makinaların zarara uğramasını “Ramak Kala” olarak değerlendiriyor.

"Ramak Kala"  olay, İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliğinde; işyerinde meydana gelen; çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olduğu halde zarara uğratmayan olay olarak tanımlanmıştır.

4.1- KAZALARLA İLGİLİ ÖNEMLİ NOTLAR

Grafikten görüldüğü gibi İSG de “Organizasyonel Önlemler  “önceliklidir.
İSG Kültürünün Yeni Yaklaşım Güvenlik anlayışında verimli bir şekilde ortaya çıkması için sadece teknolojik yaklaşım, donanımlar veya kişisel önceliklerden daha çok “Organizasyonel Önlemlere” öncelik vermenin altı çizilmektedir. Bu durum İK ve MH içinde geçerlidir.

İş Kazası = Tehlikeli Durum x Tehlikeli Davranış x Yöneticinin Fonksiyonu
İş kazalarında en çok tekrarlanan sebepler Tehlikeli durum  ve tehlikeli harekettir. İş kazalarında en büyük pay % 88 ile Tehlikeli Hareketlerdedir.

4.2- TEHLİKELİ HAREKETLER

1. Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),
2. Gereksiz şekilde hızlı çalışma,
3. Atlama, zıplama veya halat ip benzeri malzemeler
tutunarak geçiş yapma,
4. Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,
5. Emniyet donanımlarını devreden çıkarma,
6. Alet ve Makineleri tehlikeli şekilde kullanma,
7. Alet ve makineleri amacı dışında kullanma,
8. Alet ve makinelerin koruyucularının çıkarılması
9. Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,
10. Tehlikeli yerlerde önlem almadan çalışma,
11. Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma, dalgınlık,
12. KKD ( Kişisel Koruyucu Donanım)  kullanmama,

4.3- TEHLİKELİ HAREKETLERİN NEDENLERİ

1- İşçinin bünyeden ve yaradılışından gelen kişisel kusurları (dikkatsizlik, laubalilik umursamazlık)
2- Bilgi ve ustalık yetersizliği
3- Fiziki yetersizlik
4- Uygunsuz mekanik şartlar ve fiziki çevre

Görüldüğü gibi insan önce güvensizlikleri oluşturmakta sonra bu koşullar nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına uğramaktadır.

Yine tehlikeli hareketlerin nedenlerinin bir tasnifi yapılarak kaza incelemelerinde kusur oranlarının belirlenmesindeki kıstasları ortaya koymaktadır.

4.4- TEHLİKELİ DURUMLAR

1. Uygun olmayan KKD,
2. Koruyucusuz çalışma,
3. Kusurlu alet, Makina, techizat kullanma,
4. Emniyetsiz yapılmış alet-Makineler
5. Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve Makine
6. Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma
7. Yetersiz havalandırma
8. Kapatılmamış boşluklar
9. Topraklanmamış Elektrik makineleri veya donanımlar
10. Emniyetsiz yöntem-şartlar

KAZALARIN;
% 50 KOLAYCA ÖNLENİR
% 48’İ METOTLU ÇALIŞMA İLE ÖNLENİR
% 2’Sİ ÖNLENEMEZ VEYA ÖNLENMESİ ZOR KAZALAR

4.5- KAZALARDA OLUŞAN KAYIPLAR

İş kazaları ve meslek hastalıklarının işverene maliyetini, genel olarak iki başlık altında toplanabilir;

4.5.1- Doğrudan Kayıplar,
4.5.2- Dolaylı Kayıplar.

4.5.1- Doğrudan Kayıplar

- İş kazası anında yapılan ilk yardım masrafları.
- Kazazedeye ödenen geçici ve sürekli iş göremezlik ödenekleri.
- Kazazedeye veya ailesine ödenen tazminatlar.
- Mahkeme giderleri.
- Ölümlü iş kazalarında uygulanacak cezai hükümlerin bedelleri.

4.5.2- Dolaylı Kayıplar

Dolaylı kayıpları genel olarak beş guruba ayırabiliriz:

- İş gücü kaybı,

§ Kaza nedeniyle çalışılamaması.
§ Kazazedeye yapılan ilk yardım nedeniyle.
§ Kaza nedeniyle işyeri arkadaşlarının verim düşüklüğü ve moral çöküntüsü.
§ Usta ve yöneticilerin kazayı incelemek için kaybettikleri zaman nedeniyle.
§ Yasal işlemler için kaybedilen zaman nedeniyle oluşan kayıplar

- Üretim kaybı,
§ Üretimin aksaması nedeniyle iş akışı ve programdaki gecikmeler.
§ Makinaların durması ya da hasara uğraması nedeniyle oluşan kayıplar.

§ Malzeme ve hammaddenin zarara uğraması nedeniyle oluşan kayıplar.
§ Kazaya uğrayan işçinin işine geç dönmesi halinde verimdeki düşmeler nedeniyle oluşan kayıplar,

- Siparişlerin gecikmesinden doğan kayıplar,

§ Firmanın şöhret kaybı
§ Geç teslim nedeniyle ödenen para cezaları.
§ Erken teslim halinde alınabilecek primlerin
alınamamasından doğan kayıplar.
§ Pazar payının düşmesi.

- Üst makam ve hükümetçe yapılan soruşturma masrafları,
- Ülke ekonomisinin uğradığı kayıplar.

Sosyal güvenlik sistemi ile hastane, rehabilitasyon merkezigideri gibi toplumun tümüne yüklenen maliyetler oluşur.

§ Bütçeden sağlık için ayrılan pay artar.
§ Ülke ekonomisinin üretken kapasitesi olumsuz yönde etkilenir.
§ Milli kaynaklar yok olur.

§ Milli kalkınma yavaşlar ve refah azalır.

5- MESLEK HASTALIKLARI

Meslek hastalıkları 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Madde 14’e göre;

MADDE 14- Meslek hastalığı; sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.
……..
……..
Herhangi bir meslek hastalığının klinik ve laboratuvar bulgularıyla belirlendiği ve meslek hastalığına yol açan etkenin işyerindeki inceleme sonunda tespit edildiği hallerde, meslek hastalıkları listesindeki yükümlülük süresi aşılmış olsa bile, söz konusu hastalık Kurumun veya ilgilinin başvurusu üzerine Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun onayı ile meslek hastalığı sayılabilir.

5.1- MESLEK HASTALIKLARINA İLİŞKİN NOTLAR

Her hastalık “Meslek Hastalığı” sayılmaz. Meslek hastalığı olması için;

- Yapılan işle ilgili olmalı
- Çalışılan ortamla ilgili olmalıdır.

Öte taraftan
- Hastalık Listede yer almasa bile
- Yükümlülük süresi aşılmış olsa bile
- Hastalığın iş ile ilişkisi kanıtlanırsa

SGK Yüksek Sağlık Kurulu Kararı ile Meslek Hastalığı sayılır.

5510 sayılı Yasa 14. Madde

Türkiyede Meslek Hastalıkları tek tek tanımlanmamıştır.
Ülkemizde yasal olarak Meslek hastalıkları listesinde belirtildiği gibi 5 grup halinde sınıflanmıştır.

A Grubu; Kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları (25 ana başlık)
B Grubu; Mesleki cilt hastalıkları (2 ana başlık)
C Grubu; Pnömokonyozlar ve diğer mesleki solunum sistemi hastalıkları (6 ana başlık)
D Grubu; Mesleki bulaşıcı hastalıklar(4 ana başlık)
E Grubu; Fiziksel etkenlerle olan meslek hastalıkları(7 ana başlık)

2011 yılında ILO 194 sayılı tavsiye kararını revize etmiş ve listeye 2.4 maddesinde görülen “Zihinsel Hastalıklar ve Davranış Bozuklukları” bölümü eklenmiştir.

Meslek Hastalıkları PERİYODİK SAĞLIK MUAYENELERİ ile İşyeri Hekimliğince ÖNLENEBİLİR.

SONUÇ; GEREK İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI GEREKSE BU KÜLTÜRÜ YERLEŞTİREBİLMEK İÇİN KULLANILAN VE/VEYA ISO 9001, OHSAS 18001 VE ISO 14001 SİSTEMLERİNİ KURULMASI İLE OLUŞTURULAN SİSTEMATİĞİN HEDEFLERİ OLMALIDIR. BU HEDEFLER ORTAK KISA VE ÇARPICI HEDEFLER OLMALI VE HERKES TARAFINDAN TAKİP EDİLMELİDİR. BU HEDEFLERE İLİŞKİN BİRKAÇ ÖRNEK VERİLİRSE;

- HEDEF ÇALIŞMA ORTAMINDA HİÇ KAZA OLMAMASI
- KAZALAR ÖNLENEBİLİR VE YÖNETİLEBİLİR
- HİÇ BİR İŞ YARALANMAYA DEĞMEZ

- İŞ GÜVENLİĞİ VE SAĞLIĞI SADECE ÜST YÖNETİMİN İRADESİ İLE DEĞİL TÜM ÇALIŞANLARIN KATILIMI  İLE OLUR.

TAVSİYELER; Yeni İşe Giren Çalışanlara, MUTLAKA İŞE GİRİŞ MUAYENESİ yapılmalı ve çalışanın İŞE UYGUNLUĞU TEYİT EDİLMELİDİR.
Çalışan Gerekli Tıbbi kontrolleri yaptırdıktan sonra işe başlatılmalıdır. Eğer çalışan Başka bir işyerinden geliyorsa önceki işyerinde çalışma süreleri, çalıştığı görevler ve çalışmalarda maruz kaldığı etkileri içeren bir epikriz (hastahane çıkış özeti) raporu istenmelidir.

Bundan sonraki yazı dizimizde ”Asansör ve Yürüyen Merdiven/Yollarda İş Sağlığı ve Güvenliği, İSG Açısından Asansör  ve  Yürüyen Merdiven /Yol Montaj İşleri ”   anlatılacaktır.

Bu değerli kitabın  yayını için izin veren  AYSAD Başkanı Sn. Sefa Targıt , Sn. Mustafa Kavukçu’ya Elektrik Tesisat Portalı olarak  içtenlikle teşekkür ederiz.