Alçak Gerilim Anahtarlama ve Kontrol Düzenleri 
TS EN 61439
Serisi Standartlar
Yazı Dizisi-1

Mehmet Özaltınok

İlgili  standartlar TS EN 61439-1’den itibaren sırasıyla açıklanacak olup; terimlerin daha iyi anlaşılması amacıyla ilgili terimler için, bazen, birebir çeviri yapılmamıştır.

EN 61439 standart serisi aşağıdaki standartlardan oluşmaktadır:

Alçak gerilim anahtarlama düzeni ve kontrol düzeni panoları
(Low-voltage switchgear and controlgear assemblies)

a) TS EN 61439-1: Genel kurallar,
b) TS EN 61439-2: Güç anahtarlama ve kontrol düzeni panoları (TS EN 60439-2 yerine),
c) TS EN 61439-3: Sıradan kişiler tarafından çalıştırılması amaçlanan dağıtım panoları (DBO)
(EN 60439-3 yerine), (Faz toprak gerilimi 300 V a.g.’yi, çıkış beyan akımları 125 A’i geçmeyecek, giriş beyan akımı 250 A’i geçmeyecek)
d) TS EN 61439-4: İnşa sahalarındaki kurulum için özel gereklilikler (ACS) (TS EN 60439-4 yerine),
e) TS EN 61439-5: Genel şebekelerdeki güç dağıtımı için donanımlar (Halkın kullanımı amacıyla, elektrik enerjisi dağıtım firmaları tarafından tesis edilen şebekelerde güç dağıtımı için kullanılan anahtarlama ve kontrol düzenleri) (PENDA) (TS EN 60439-5 yerine),(Üç fazlı sistemler için)
f)  EN 61439-6: Baralı kanal (Busbar / Busway)  sistemleri (TS EN 60439-2’yi yürürlükten kaldırmak için),
g) IEC TR 61439-0 Low-voltage switchgear and controlgear assemblies - Part 0: Guidance to specifying assemblies (Anahtarlama ve kontrol düzenlerini belirlemek için klavuz)

-2’den -6’ya kadar olan tüm standartlar TS EN 61439-1: Genel kurallar’a uymak zorundadır. Farklar (Varsa) ilgili standartlarında belirtilmektedir.
Not: İngilizcesindeki  “assembilies” TSE tarafından PANOLAR olarak çevrilmiştir. Eski standartlarda ise bu çeviri ÜNİTELER olarak yapılmıştı. Baralı kanal (Busbar) sistemlerinin uyması gereken genel kurallar da bu standardın gerekleridir. Dolayısıyla TSE çevirisinde baralı kanal sistemleri de bir cins PANO kabul edilmiştir.
Ayrıca TSE’nin kendi web sitesinde, söz konusu standardın İngilizce metni için (EN 61439-1) hazırladığı kapağında, Türkçesinde PANOLARI olarak çevirdiği “assemblies” yerine DÜZENİ DONANIMLARI ifadesinin kullanıldığı görülmektedir.
Bu yazı dizisinde “assembilies" kelimesinin Türkçesi için DÜZEN kelimesini kullanmayı tercih

TS EN 61439-1 Alçak gerilim anahtarlama ve  kontrol düzenleri– Genel kurallar

Standart, 1000 V a.a.  veya 1500 V d.a. beyan gerilimini aşmayan düzenleri kapsamaktadır.

Eski standarttan tüm şartnamelere giren isimlendirme tip testli (TTA-tip deneyleri yapılmış) ve kısmi tip testli (PTTA- tip deneyleri kısmen yapılmış) düzenlerdi. Artık bu isimlendirmeler yeni standartla son bulmuştur. Bu durum doğal olarak testlerin olmayacağı anlamına gelmemektedir.
Yeni standartta yukarıdaki isimlendirmelerin yerini “Tasarımın doğrulanması” ifadesi almıştır.

Doğrulama
Standartta doğrulama iki başlık altında yer almaktadır:
* Tasarımın doğrulanması
Temsili örneklerin standardın tüm gereklerini yerine getirdiğinin doğrulanmasıdır.
* Rutin doğrulama
Üretilen tüm düzenlerin, malzeme ve işçilik hatalarının olmadığının ve istenilen işlevi yerine getirdiğinin doğrulanmasıdır.
Tasarımın Doğrulanması
Tasarımın doğrulanması üç yöntemle yapılmaktadır:
1) Doğrulama deneyleri
2) Doğrulama deneyleri yapılmış tasarım ile karşılaştırma
3) Doğrulama değerlendirmesi
Burada Değerlendirme, tasarımın, ilgili düzen standardının kurallarını karşıladığını göstermek için bir düzen numunesine veya düzenlerin bölümlerine uygulanan kesin tasarım kurallarının veya hesaplamaların tasarım doğrulaması anlamındadır.

Tablo 1. Gerçekleştirilmesi gereken tasarım doğrulaması tablosu

No	Doğrulanacak karakteristikler	Standart Maddeleri veya alt maddeleri	Mevcut doğrulama seçenekleri
			Deney işlemi ile doğrulama	Hesaplama ile doğrulama	Tasarım kuralları ile doğrulama
1	Malzeme ve bölümlerin dayanıklılığı	10.2
	Korozyona dayanıklılık	10.2.2	√	-	-
	Yalıtkan malzemelerin özellikleri	10.2.3
	Isıl kararlılık	10.2.3.1	√	-	-
	Dahili elektrik etkilerinden dolayı yangına ve olağan dışı ısıya dayanıklılık	10.2.3.2	√	-	√
	Ultraviyole (UV) ışınıma dayanıklılık	10.2.3.3	√	-	√
	Kaldırma	10.2.5	√	-	-
	Mekanik darbe	10.2.6	√	-	-
	İşaretleme	10.2.7	√	-	-
2	Mahfazaların koruma derecesi	10.3	√	-	√
3	Yalıtma aralıkları	10.4	√	-	-
4	Yüzeysel kaçak yolu uzunlukları	10.5	√	-	-
5	Elektriksel çarpmaya karşı koruma ve koruma devrelerinin bütünlüğü	10.5
	Düzeneğin açıktaki iletken bölümleri ve koruma devresi arasındaki etkin süreklilik	10.5.2	√	-	-
	Koruma devrelerinin kısa devre dayanımı	10.5.3	√	-	-
6	Anahtarlama cihazları ve bileşenlerin birleşimi	10.6	-	-	√

No	Doğrulanacak karakteristikler	Standart Maddeleri veya alt maddeleri	Mevcut doğrulama seçenekleri
			Deney işlemi ile doğrulama	Hesaplama ile doğrulama	Tasarım kuralları ile doğrulama
7	Dahili elektriksel devreler ve bağlantılar	10.7	-	-	√
8	Harici iletkenler için bağlantı uçları	10.8	-	-	√
9	Dielektrik özellikler:	10.9
	Şebeke frekanslı dayanım gerilimi	10.9.2	√	-	-
	Darbe dayanım gerilimi	10.9.3	√	-	√
10	Sıcaklık artış sınırları	10.10	√	√	√
11	Kısa devre dayanım dayanıklılığı	10.11	√	√	√
12	Elektromanyetik uyumluluk (EMU)	10.12	√	-	√
13	Mekanik çalışma	10.13	√	-	-

Bundan sonraki yazımızda  "malzemelerin ve bölümlerin  dayanıklılığı "  anlatılacaktır.