Kevork Benlioğlu

Önsöz

Işık hayattır, bilgi de… İkisinin de olmadığı yer karanlıktır.

Acil Aydınlatma; yangın, güvenlik, aydınlatma, elektrik, elektronik, mimari gibi birçok farklı disiplinle etkileşen bir mühendislik dalıdır. Bir binanın maliyetinde on binde bir kadar yer tutmadığı halde can ve mal güvenliği açısından en önemli unsurlardan birisidir. Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de topluma açık binalarda Acil Aydınlatma Sisteminin kurulması, 2002 yılından itibaren “Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik” ile güvence altına alınmıştır. Yönetmelikte Acil Aydınlatma ile ilgili bilgiler yüzeyseldir. On yıldan önce Türk Standardı olarak kabul edilen EN 1838 ve EN 50172 Acil Aydınlatma Uygulama standartları ise halen İngilizce olarak yürürlüktedir.

Ülkemizde insan hayatının hafife alındığı en belirgin konulardan birisi Acil Aydınlatmadır. Günümüzde halen bilerek ve bilmeyerek standart ve yönetmeliklere aykırı şartnameler, tasarımlar, projeler, ürünler ve uygulamalar yapılmaktadır. Acil Aydınlatma Sistem Tasarımı ve Uygulaması konusunda yol gösteren Türkçe kaynak çok azdır.

Bu yazı dizisi Acil Aydınlatma konusunda yaşanan bilgi eksikliğini gidermek, ilgili standart ve yönetmeliklere uygun olarak, sektördeki profesyoneller kadar konuya ilk defa yaklaşan bir kimsenin dahi bilgi sahibi olmasını sağlamak, sistem tasarlayan veya uygulama yapan kimselere yönelik pratik bilgiler vererek bu konuda yaşanan bilgi eksikliğini gidermek için hazırlanmıştır.

Ülkemize ve topluma bilgi ve ışık getirmesi dileklerimle.

ACIL AYDINLATMA NEDİR?

Acil aydınlatma sistemi; normal aydınlatma sisteminin yangın, deprem, terör, sabotaj gibi nedenlerle devre dışı kalması sonucu derhal devreye girerek insanların güvenli bir şekilde tahliye edilmesini sağlayan ikincil bir aydınlatma türüdür.

ACIL AYDINLATMANIN AMACI NEDİR?

Acil aydınlatma sisteminin öncelikli amacı güvenli bir tahliye sağlayarak, can kaybını önlemektir. Acil aydınlatma sistemi; insanların binadan sendelemeden, tökezlemeden, engellere takılmadan, yerlere düşmeden, yaralanmadan, ezilmeden, paniğe kapılmadan, aşırı kalabalık ve yığılma gerçekleşmeden hızlı ve emniyetli bir şekilde tahliye edilmesini, yangın alarm ve söndürme cihazları ile ilk yardım donanımının fark edilmesini sağlamalı, riskli alanlarda oluşabilecek kazaları önlemelidir.

ACIL AYDINLATMANIN ÖNEMI NEDİR?

Acil aydınlatma normal şartlarda gereksinimi hissedilen bir aydınlatma türü değildir. Ancak acil bir durumda gerektiği gibi çalışmalıdır. Herhangi bir şekilde çalışmaması durumunda bunun riski insan hayatıdır. Acil aydınlatmayı, diğer aydınlatma türlerinden ayıran en önemli özellik budur.

TARIHÇE

20. yüzyıl ortasından itibaren sanayi, ticaret ve kentleşmenin gelişmesi ile birbirinden güzel modern yapılar ortaya çıkmış, bu yapılarda süreç içinde yangın, deprem gibi afetler ve terör, sabotaj gibi olaylar yaşanmış ve bunlar insanlık adına çok üzücü sonuçlara neden olmuştur. Gelişmiş ülkeler, insan hayatına kast eden bu tür olayların en az kayıpla atlatılması için yasa, yönetmelik ve standartlar çıkartarak önlemler almış ve almaya devam etmektedir. Acil aydınlatma konusu da bunlardan birisidir.

SINIFLANDIRMA

EN 1838 standardı acil aydınlatmayı aşağıdaki gibi sınıflandırmaktadır.



Yedek Amaçlı Aydınlatma (Stand-by Lighting)

Acil bir durum olmadan yaşanan elektrik kesintilerinde normal çalışmaların devamı için öngörülen bir aydınlatma türüdür. Bu tür aydınlatma acil durum kaçış senaryolarına dâhil edilmez.

Acil Kaçış Aydınlatması (Emergency Escape Lighting)

Acil bir durumda insanların binadan güvenli bir şekilde tahliye edilmesini sağlarken potansiyel tehlikelere müdahale ve ilkyardım yapılmasına imkân sağlayan aydınlatma türüdür.

Kaçış Yolu Aydınlatması (Escape Route Lighting)

Acil bir durumda, kaçış yollarını aydınlatarak ilgili alanın güvenli bir şekilde boşaltılması amacıyla kaçış yönünü göstererek insanların binadan güvenli bir şekilde tahliye edilmesini sağlayan aydınlatma türüdür.

Açık Alan Aydınlatması (Open Area Lighting, Anti-Panic Lighting)

Acil bir durumda, tanımlanmış olan kaçış yollarına ulaşılmasını sağlayan bölgeler, sığınaklar veya toplanma bölgeleri için öngörülen aydınlatma türüdür.

Tehlikeli Alanı Aydınlatması (High Risk Task Area Lighting)

Acil bir durumda, tehlikeli bir işlem veya durumun oluşabileceği yerlerde bulunan kimselerin güvenliği için yapılan ve bazı sistemler için kullanıcılarına uygun devreden çıkarma/ kapatma işlemlerine olanak tanıyan aydınlatma türüdür.

ACİL AYDINLATMA NE ŞEKİLDE YAPILIR?



Acil aydınlatma sistemi aşağıdaki cihazlardan oluşur.
Acil Durumda Aydınlatma Sağlayan Cihazlar (Acil Aydınlatma Armatürleri)

Çıkışlara doğru yönlendirilen insanların; kaçış yolları, açık alanlar, riskli bölgeler gibi bulunabileceği ve geçebilecekleri yerleri aydınlatan, içinde bir ışık kaynağı bulunan cihazlardır. Işık kaynağı olarak floresan, halojen veya günümüzde olduğu gibi giderek artan oranda LED lamba kullanılır.



Duvara, tavana veya asma tavana monte edilirler. Tij, zincir, askı teli vb. elemanlarla sarkıtılarak da asılabilir. Bazı tiplerde ışık kaynağı istenilen doğrultuya ayarlanabilir. Cihazların aydınlatma yapmasına engel olacak şekilde istifleme veya dekorasyon yapılmamalıdır.

Bazen ortamda bulunan ve seçilmiş olan bazı aydınlatma armatürlerin içine acil aydınlatma kiti takılarak bu aydınlatma armatürleri acil aydınlatma armatürüne çevrilebilir. Bu durumda şebeke gerilimi mevcut iken armatür istendiğinde açılıp kapatılabilir, acil bir durumda armatürde bulunan lambalardan birisi gerekli olan acil aydınlatma seviyesinde yanarak acil aydınlatma sağlar.
Acil Durumda Yönlendirme Sağlayan Cihazlar (Acil Yönlendirme Armatürleri)

Tahliye sırasında insanları çıkışlara doğru yönlendiren, içinde bir ışık kaynağı bulunan cihazlardır. Tek veya çift yüzlü olabilirler. Üzerlerinde yönlendirme sağlayan grafik işaretler bulunmaktadır. Montaj yükseklikleri 2 metre civarında olmalıdır.



Duvara, tavana veya asma tavana monte edilirler. Tij, zincir, askı teli vb. elemanlarla sarkıtılarak da asılabilirler. Işık kaynağı olarak floresan, halojen veya günümüzde olduğu gibi giderek artan oranda LED lamba kullanılır.

Yönlendirme veya bilgilendirme açısından harici olarak aydınlatılan ışıksız bir işaret de kullanılabilir. Bu durumda ışıksız olan bu işaret bir acil aydınlatma armatürü ile aydınlatılmalıdır. Işıksız bu işaret fosforlu olarak tabir edilen tiplerden de olabilir, yani fosforlu bir işaret olsa bile acil durumda bu ışıklı bir acil aydınlatma armatürü tarafından aydınlatılmalıdır.